40 насны “сэтгэлзүйн” онцлог


Бидний сэтгэл зүйд нас нөлөөлдөг үү? Насанд  бидний сэтгэл зүй  нөлөөлдөг үү? гэсэн асуулттай цаг хугацаа улиран одох тусам хүмүүс илүү их тулгардаг. Сэтгэл судлаачдын үзэж байгаагаар нас хүний сэтгэл зүйд нөлөө үзүүлдэг. Хүний насыг хэд хэдэн үечлэлүүдэд ангилахын зэрэгцээ нэг насны үечлэлээс нөгөөд шилжихэд сэтгэл зүй, физиологийн хувьд тухайн хүнд тодорхой өөрчлөлтүүд гардаг. 

Дөч гарсан эр, дөрөө дарсан ат гэж  ярьдаг  нь  монголчууд  дөч хүрэхэд амьдрал эхэлж, тэгширнэ гэж ойлгодогтой холбоотой.  Дунд насны “шилжилтийн үе” хэмээн нэрийддэг.  Дунд нас эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст нөлөөлөх нөлөөллийн хувьд ижил байдаг ч эмэгтэйчүүд  энэ өөрчлөлтийг  илүү  мэдэрдэг. Иймээс  дунд буюу 40-өөс дээш насны эмэгтэйчүүдийн сэтгэл зүйн онцлог, тэдний нийгмийн болон бусадтай харилцах харилцаанд тулгардаг асуудлыг  хөндөхийг оролдлоо. 

Энэ насны эмэгтэйчүүдэд бие махбодийн онцлогийг даган  сэтгэл санаанд мэдэгдэхүйц өөрчлөлтүүд гардаг. 

Ялангуяа,

№1. гэнэт сэтгэлээр унах, 
№2. сэтгэлийн хөдөлгөөн ихтэй болох, 
№3. өнгөрсөн амьдралдаа харамсах 
№4. ирээдүйдээ итгэл багатай болж эхлэх 
№5. хэт хөөрөх, баярлах, гуних, 
№6. эмэгтэй хүний сайн чанаруудаа гээсэн мэт сэтгэгдэл төрөх, 
№7. хүүхэд төрүүлэхгүй болсон хэмээн уйтгарлах, 
№8. ганцаардах, бусадтай харилцаж чадахаа больсон мэт санагдах өөрөөр хэлбэл нийгмээс тусгаарлагдсан мэт өөрийгөө төсөөлөх зэрэг түр зуурын шинж илэрдэг. 

Мөн энэ үед гэр бүлийн асуудлыг гардан шийдэх, үр хүүхдээ нийгмийн амьдралд бэлтгэх, нөхрийнхөө ажил албан тушаал дэвших, амжилт гаргахад нь туслах үүрэгтэй хэмээн боддог. Өндөр настай аав, ээждээ санаа тавьж, асрахын зэрэгцээ насанд хүрч, нийгмийн амьдралд идэвхитэй байр суурь эзэлж байгаа өөрийн хүүхдүүддээ  анхаарч, халамжлах,  зөв чиглүүлэх гээд тэдэнд маш их үүрэг хариуцлага оногддог.  Гэвч хийж буй зүйлдээ  сэтгэл дундуур байх нь элбэг тохиолддог. Гэр бүлийн амьдралын нэгэн хэвийн уйтгартай  эсвэл тогтворгүй  болох явдал ажиглагддаг. Ийм байдалтай нь холбоотойгоор “шувууны хоосон үүр” хэмээх хам шинжийн эмгэг илэрдэг. Энэ нь үр хүүхдүүд нь өсөж том болоод өрх тусгаарлахад гэр орон нь хоосон оргих мэт сэтгэгдэл төрдөг төдийгүй зарим нь сэтгэл санаагаар унаж гутралд ордог байна. 

Энэ байдалд хүрэхэд дараах шалтгаанууд нөлөөлж болно.

№1. Амьдралын орчин, хэв маяг, хот болон хөдөө амьдардаг эсэх, 
№2. Нийгэмд эзлэх байр суурь, хариуцлага, 
№3. Гэр бүлийн байдал /амьдрал/,
№4. Нийгмийн орчин буюу ажил, мэргэжил, ажлын байрны стресс, 
№5. Сэтгэл зүйн байдал, дарамт, түгшүүр, 
№6. Бие бялдарын онцлог, 
№7. Сэтгэлийн хөдөлгөөний илэрхийлэл, 
№8. Гэр бүл, ажил, ойр дотныхон, найз нөхдийн харилцаа, 
№9. Цэвэршилт,
№10. Өөрийн үнэлэлтийн бодит байдлууд их хэмжээгээр нөлөөлдөг. 

Амьдралын орчин, хэв маяг, хот болон хөдөө амьдардаг эсэх Хот болон орон нутгийн соёлын ялгаа улам бүр ихсэж байгаа энэ үед нийгмийн хөгжлөө дагаад хөдөөгөөс хотыг зорих гэр бүл, хүмүүсийн тоо ихсэж байна. Ялангуяа хөдөөгөөс хотод шилжин суурьшиж байгаа энэ насны эмэгтэйчүүд амьдралын орчин нь өөрчлөгдөж, түүнд дасан зохицоход нэлээд бэрхшээлтэй учирдаг. Энэ үйл явц нь хувь хүний сэтгэл зүйд болон нийгмийн сэтгэл зүйд олон арван өөрчлөлтүүдийг авчирдаг. 

Энэ байдал хувь хүн болгонд хүвийн сэтгэл зүйн онцлогоос хамаараад янз бүрээр нөлөөлдөг. Энэхүү амьдралын орчин, хэв, маягаас хамаараад сэтгэл зүйд эерэг, сөрөг хэрхэн нөлөөлөх нь эмэгтэйчүүдийн өөрсдийн сэтгэл санааны байдлаа өөдрөг байлгаж, өмнөө зорилготой, үзэл бодол болон өөрийн санаа сэтгэлээ барихаас гадна өөрийн сэтгэлийн мэдрэмж, сэтгэл догдлолоо тогтвортой түвшинд байлгахаас их зүйл хамаарна. Нийгэмд эзлэх байр суурь, хариуцлага Нийгэмд эзлэх байр суурь нь өөрийнх нь хувьд бахархал хүндлэл болсон байхад зарим эмэгтэйчүүдийн хувьд өөр байдаг. 

Алдсан цаг хугацаа, боломжоо нөхөх гэж маш их эрч хүч, шаргуу байдал гаргах тохиолдол ч энэ насныханд нэлээдгүй тохиолддог. Мөн практикаас харахад нийгэмд эзлэх байр суурь, хариуцлага нь өндөрсөж, санхүүгийн асуудлаа бие даан шийдэх хэмжээнд очсон байдаг ч сэтгэл санааны хувьд бусдаас  хайр халамж илүү ихийг  хүсч сэтгэлийн дэмжлэг, ойлголцол гэх мэт сэтгэл зүйн маш олон хэрэгцээнүүд энэ насанд нууцлагдмал байх нь элбэг байдаг. Ялангүяа эсрэг хүйстнээсээ илүү их хайр халамжийг хүсч байдаг. 

Гэр бүлийн байдал /амьдрал/ Энэ насны эмэгтэйүүдийн хувьд гэр бүлийн амьдрал хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл байдаг. Ялангуяа үр хүүхэд, эр нөхөртэйгээ хамтран босгосон амьдрал маш их үнэ цэнэтэй байдгаас эр нөхрийн хайр халамж дунд насны эмэгтэйчүүдэд юу юунаас илүү чухал. Мөн энэ насанд хүүхдүүдийн амьдралын олон арван сонголтууд эцэг, эхчүүдийн сэтгэл санааг тогтворгүй болгодог.

Б. Ууганцэцэг