Психоанализ (2020)

 

Орчин үеийн сэтгэл судлал психоанализын тусламжтайгаар үсрэнгүй хөгжсөн гэж үздэг хүмүүсийн нэг билээ. Миний хувьд психоанализын “фен” биш ч гэлээ сэтгэл судлалын шинжлэх ухаанд үлдээсэн Фройдын хувь нэмрийг үгүйсгэдэггүй. Зарим судлаачид түүнийг сэтгэц, ухамсрыг хамгийн анх системтэйгээр тайлбарласан явдлыг онцолж хэлдэг ч Виллиам Жеймс энэ магтаалыг түрүүлж хүртэх эрхтэй байсан болов уу гэж боддог. Харин Фройд ухамсрын тайлбарыг илүү клиник шинжтэй тайлбарласан нь орчин үеийн сэтгэц засал, сэтгэлзүйн зөвлөгөөний суурийг тавихад нөлөө үзүүлсэн байх.

Психоанализ бараг 150 гаруй жилийн өмнө үүсэж, хөгжжээ. Энэ нь өнөөдрийн ярьдаг нейросайнс, когнитив сэтгэл судлал, сэтгэц хэмжилзүйн дэргэд хэтэрхий “инээдтэй” гэмээр. Онолын түвшинд ч хүлээн зөвшөөрөгдөж чадаагүй л байна. Энэ талаар нэгэн түүхийг өгүүлэхэд америкийн сэтгэл судлаач Розенцвейг (1941) сэтгэц хөөрлийн дарагдлыг (репресс) лабораторид судалсан судалгааныхаа талаар Фройдод бичихэд хариуд нь психоаналитик бол маш олон тооны клиник ажиглалт дээр тулгуурласан учир туршилтаар шалгах ямар ч шаардлагагүй гэсэн байдаг.

Фройдизмд алдаа, дутагдал их бий ч түүний онол зүгээр нэг ухамсартай ба ухамсаргүй юм уу ид, суперэго-гийн схем зураг биш юм. Түүний онолыг олон салаа фактуудаас бүрдсэн цогцолбор болохыг дараах зурагнаас харна уу.

Image for post
Эх сурвалж: Психоанализ, Л.Энхтүшиг ©2020

Хэдийгээр бүтэн зууны өмнөх онол, үзэл баримтлалыг орчин үеийн шинжлэх ухаанд хэрэглээ болгох нь түвэгтэй ч Монголд Фройдын бүтээлийг ердөө 30 жилийн өмнө унших боломж бүрдсэн гэдгийг санах хэрэгтэй. Энэ хүртэл тухайн урсгал, чиглэлээр хичнээн бааз бүрдсэн бэ? гэдгийг бодвол асуудалтай.

Номын зарим хэсгээс …

БИДНИЙ СЭТГЭЛЗҮЙ ӨӨРЧЛӨГДӨХ ҮҮ?

… Бие хүний сэтгэл судлалын онолууд дундаас хөгжлийн үл өөрчлөгдөх талыг хамгийн их баримтлагч, гутранги шинжтэй нь психоаналитик онол гэхэд маргах судлаачид цөөн байх. Тухайлбал, Английн ханхүү Филиппийн эх, английн язгууртан Алис ер бусын амьдралыг туулахдаа 1930-аад онд шизофрени өвчнөөр оношлогдож, эмчийнх нь зөвлөснөөр Фройдын эмчилгээнд хамрагдахаар болжээ. Харин Фройд түүнийг сексийн фрустраци хэмээн оношилж олон дахин цахилгаан гүйдлээр цохиулан эмчлэх гэж оролдсон байна. Харамсалтай нь Фройдын бүтэлгүй оролдлогын уршгаар Алисыг бэлгийн дуршилгүй болгож, үргүйдэлд хүргэжээ. Энэ кейсээс үзэхэд психоаналитик онол болон эмчилгээ нь “үл өөрчлөгдөх” талыг баримталдаг гэж дүгнэхээр байна.

Психоаналитик онолд сэтгэц бэлгийн хөгжлийн үе шатуудыг тодорхойлсон байдаг. Аль шатанд хөгжил хэрхэн явагдаж байгаа вэ? Гэдэг чухал. Жишээ нь, нялх хүүхэд эхийнхээ хөхийг хангалттай хөхөж өсөөгүй бол “орал-идэвхгүй” үе гэж нэрлэх нь бий. Иймд дээрх “Бидний сэтгэлзүй өөрчлөгдөх үү?” гэсэн асуултад “Үгүй” гэж хариулах нь байна …

ПСИХОАНАЛИЗИД ИТГЭЖ БОЛОХ УУ?

… Аливаа шинжлэх ухаан таамаглал дэвшүүлж, түүнийгээ нотолж чадахаа харуулдаг. Психоанализ үүнтэй бүрэн нийцэж чадахгүй тухай дараагийн бүлгүүдэд тайлбарлах болно. Орчин үеийн сэтгэл судлалын позитив, зан байдлын урсгалыг баримтлагчид психоанализыг үгүйсгэх нь түгээмэл. Бяцхан Хансын кейст гардаг шиг таван настай жаал хүү үнэхээр эцгийгээ морьтой зүйрлэсэн үү, үгүй юу гэдгийг позитив сэтгэл судлаачид тайлбарлах боломжгүй.

Фройдыг өөд болсны дараа бие хүний онолчид түүний онолын үзэл баримтлал, туршилт, кейсүүдэд үнэмшдэггүй байв. Тухайн үед аналитик сэтгэлзүйчид аливаа онолын үндэслэлийг тогтооход зориулан шинжлэх ухааны аргыг ерөөс сонирхон хэрэглэдэггүй байжээ. Онолын үзэгдэл нь амьдралын туршлагад тохирч байна уу, үгүй юу гэдгийг л харгалздаг байсан ч психоаналитикийг туршилтаар шалгасан зарим судалгаанууд байдаг ажээ …

Интерномын линк: https://www.internom.mn/%D0%BD%D0%BE%D0%BC/%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7

 

Орчин үеийн сэтгэл судлал психоанализын тусламжтайгаар үсрэнгүй хөгжсөн гэж үздэг хүмүүсийн нэг билээ. Миний хувьд психоанализын “фен” биш ч гэлээ сэтгэл судлалын шинжлэх ухаанд үлдээсэн Фройдын хувь нэмрийг үгүйсгэдэггүй. Зарим судлаачид түүнийг сэтгэц, ухамсрыг хамгийн анх системтэйгээр тайлбарласан явдлыг онцолж хэлдэг ч Виллиам Жеймс энэ магтаалыг түрүүлж хүртэх эрхтэй байсан болов уу гэж боддог. Харин Фройд ухамсрын тайлбарыг илүү клиник шинжтэй тайлбарласан нь орчин үеийн сэтгэц засал, сэтгэлзүйн зөвлөгөөний суурийг тавихад нөлөө үзүүлсэн байх.

Психоанализ бараг 150 гаруй жилийн өмнө үүсэж, хөгжжээ. Энэ нь өнөөдрийн ярьдаг нейросайнс, когнитив сэтгэл судлал, сэтгэц хэмжилзүйн дэргэд хэтэрхий “инээдтэй” гэмээр. Онолын түвшинд ч хүлээн зөвшөөрөгдөж чадаагүй л байна. Энэ талаар нэгэн түүхийг өгүүлэхэд америкийн сэтгэл судлаач Розенцвейг (1941) сэтгэц хөөрлийн дарагдлыг (репресс) лабораторид судалсан судалгааныхаа талаар Фройдод бичихэд хариуд нь психоаналитик бол маш олон тооны клиник ажиглалт дээр тулгуурласан учир туршилтаар шалгах ямар ч шаардлагагүй гэсэн байдаг.

Фройдизмд алдаа, дутагдал их бий ч түүний онол зүгээр нэг ухамсартай ба ухамсаргүй юм уу ид, суперэго-гийн схем зураг биш юм. Түүний онолыг олон салаа фактуудаас бүрдсэн цогцолбор болохыг дараах зурагнаас харна уу.

Image for post
Эх сурвалж: Психоанализ, Л.Энхтүшиг ©2020

Хэдийгээр бүтэн зууны өмнөх онол, үзэл баримтлалыг орчин үеийн шинжлэх ухаанд хэрэглээ болгох нь түвэгтэй ч Монголд Фройдын бүтээлийг ердөө 30 жилийн өмнө унших боломж бүрдсэн гэдгийг санах хэрэгтэй. Энэ хүртэл тухайн урсгал, чиглэлээр хичнээн бааз бүрдсэн бэ? гэдгийг бодвол асуудалтай.

Номын зарим хэсгээс …

БИДНИЙ СЭТГЭЛЗҮЙ ӨӨРЧЛӨГДӨХ ҮҮ?

… Бие хүний сэтгэл судлалын онолууд дундаас хөгжлийн үл өөрчлөгдөх талыг хамгийн их баримтлагч, гутранги шинжтэй нь психоаналитик онол гэхэд маргах судлаачид цөөн байх. Тухайлбал, Английн ханхүү Филиппийн эх, английн язгууртан Алис ер бусын амьдралыг туулахдаа 1930-аад онд шизофрени өвчнөөр оношлогдож, эмчийнх нь зөвлөснөөр Фройдын эмчилгээнд хамрагдахаар болжээ. Харин Фройд түүнийг сексийн фрустраци хэмээн оношилж олон дахин цахилгаан гүйдлээр цохиулан эмчлэх гэж оролдсон байна. Харамсалтай нь Фройдын бүтэлгүй оролдлогын уршгаар Алисыг бэлгийн дуршилгүй болгож, үргүйдэлд хүргэжээ. Энэ кейсээс үзэхэд психоаналитик онол болон эмчилгээ нь “үл өөрчлөгдөх” талыг баримталдаг гэж дүгнэхээр байна.

Психоаналитик онолд сэтгэц бэлгийн хөгжлийн үе шатуудыг тодорхойлсон байдаг. Аль шатанд хөгжил хэрхэн явагдаж байгаа вэ? Гэдэг чухал. Жишээ нь, нялх хүүхэд эхийнхээ хөхийг хангалттай хөхөж өсөөгүй бол “орал-идэвхгүй” үе гэж нэрлэх нь бий. Иймд дээрх “Бидний сэтгэлзүй өөрчлөгдөх үү?” гэсэн асуултад “Үгүй” гэж хариулах нь байна …

ПСИХОАНАЛИЗИД ИТГЭЖ БОЛОХ УУ?

… Аливаа шинжлэх ухаан таамаглал дэвшүүлж, түүнийгээ нотолж чадахаа харуулдаг. Психоанализ үүнтэй бүрэн нийцэж чадахгүй тухай дараагийн бүлгүүдэд тайлбарлах болно. Орчин үеийн сэтгэл судлалын позитив, зан байдлын урсгалыг баримтлагчид психоанализыг үгүйсгэх нь түгээмэл. Бяцхан Хансын кейст гардаг шиг таван настай жаал хүү үнэхээр эцгийгээ морьтой зүйрлэсэн үү, үгүй юу гэдгийг позитив сэтгэл судлаачид тайлбарлах боломжгүй.

Фройдыг өөд болсны дараа бие хүний онолчид түүний онолын үзэл баримтлал, туршилт, кейсүүдэд үнэмшдэггүй байв. Тухайн үед аналитик сэтгэлзүйчид аливаа онолын үндэслэлийг тогтооход зориулан шинжлэх ухааны аргыг ерөөс сонирхон хэрэглэдэггүй байжээ. Онолын үзэгдэл нь амьдралын туршлагад тохирч байна уу, үгүй юу гэдгийг л харгалздаг байсан ч психоаналитикийг туршилтаар шалгасан зарим судалгаанууд байдаг ажээ …

Интерномын линк: https://www.internom.mn/%D0%BD%D0%BE%D0%BC/%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7

Психоанализ


Сэтгэл судлалын шинэ ном хэвлэгдэн гарсныг дуулгахад таатай байна. Энэхүү номын зохиогч психоанализыг системтэйгээр тайлбарлахын тулд номын агуулгыг психоанализын хөгжлийн он цагийн дарааллаар бүлэглэн хуваажээ. Фройдын ажил мэргэжил, психоанализын хөгжил, зүүдний тайлал, ухамсарт бус сэтгэцийн тухай тайлбар, бэлгийн амьдрал, хүүхэд насны дурсамж, сэтгэцийн бүрдэл хэсгүүд, нийгэм соёл зэрэг психоанализын бүхий л тулгуур ойлголтуудыг багтаасан байна.



Сэтгэл судлалын шинэ ном хэвлэгдэн гарсныг дуулгахад таатай байна. Энэхүү номын зохиогч психоанализыг системтэйгээр тайлбарлахын тулд номын агуулгыг психоанализын хөгжлийн он цагийн дарааллаар бүлэглэн хуваажээ. Фройдын ажил мэргэжил, психоанализын хөгжил, зүүдний тайлал, ухамсарт бус сэтгэцийн тухай тайлбар, бэлгийн амьдрал, хүүхэд насны дурсамж, сэтгэцийн бүрдэл хэсгүүд, нийгэм соёл зэрэг психоанализын бүхий л тулгуур ойлголтуудыг багтаасан байна.


Фройдын алдартай 10 эшлэл


№1. Ямар хэмжээний асуудлаас өөрийгөө гаргаж авч чадаж байгаагаар нь хувь хүний чадавхийг тодорхойлж болдог.
№2. Өөрийгөө депресстэй, өөртөө итгэлгүй болжээ гэж дүгнэхээсээ өмнө тэнэгүүдээр хүрээлүүлсэн эсэхээ шалга.
№3. Ертөнцийг бүтээх төлөвлөгөөнд хүнийг аз жаргалтай болгох ажил багтаагүй.
№4. Хэрвээ хоёуланд нь таалагдаж байвал орондоо хийдэг бүхэн чинь бүгд сайхан эргэлзээгүй зөв.
№5. Хэн нэгэн амьдралын үнэ цэнэ, утга учрын тухай бодож эхлэх мөчөөс түүнийг өвчтэйд тооцож эхлэдэг.
№6. Чулуу шидэхийн оронд хараал хэлсэн анхны хүн бол соёл иргэншлийг үүсгэгч юм. 
№7. Хөгжил дэвшил нь бүдүүлэг хэрцгий байдалтай хөл нийлүүлэн алхдаг тун хачин цаг үед бид амьдарч байна.
№8. Гаднаасаа хүн өө сэвгүй харагдахын хэрээр дотроо ад чөтгөр агуулж байдаг.
№9. Намайг шүүмжлэхийн хэрээр өөрийгөө би хамгаалж чаддаг бол магтаалын эсрэг миний хүч дутдаг.
№10. Бид дуралсан үе шигээ эмзэг дорой хэзээ ч байдаггүй бол дурлалд хаягдсан үе шигээ аз жаргалгүй хэзээ ч байдаггүй. 

№1. Ямар хэмжээний асуудлаас өөрийгөө гаргаж авч чадаж байгаагаар нь хувь хүний чадавхийг тодорхойлж болдог.
№2. Өөрийгөө депресстэй, өөртөө итгэлгүй болжээ гэж дүгнэхээсээ өмнө тэнэгүүдээр хүрээлүүлсэн эсэхээ шалга.
№3. Ертөнцийг бүтээх төлөвлөгөөнд хүнийг аз жаргалтай болгох ажил багтаагүй.
№4. Хэрвээ хоёуланд нь таалагдаж байвал орондоо хийдэг бүхэн чинь бүгд сайхан эргэлзээгүй зөв.
№5. Хэн нэгэн амьдралын үнэ цэнэ, утга учрын тухай бодож эхлэх мөчөөс түүнийг өвчтэйд тооцож эхлэдэг.
№6. Чулуу шидэхийн оронд хараал хэлсэн анхны хүн бол соёл иргэншлийг үүсгэгч юм. 
№7. Хөгжил дэвшил нь бүдүүлэг хэрцгий байдалтай хөл нийлүүлэн алхдаг тун хачин цаг үед бид амьдарч байна.
№8. Гаднаасаа хүн өө сэвгүй харагдахын хэрээр дотроо ад чөтгөр агуулж байдаг.
№9. Намайг шүүмжлэхийн хэрээр өөрийгөө би хамгаалж чаддаг бол магтаалын эсрэг миний хүч дутдаг.
№10. Бид дуралсан үе шигээ эмзэг дорой хэзээ ч байдаггүй бол дурлалд хаягдсан үе шигээ аз жаргалгүй хэзээ ч байдаггүй. 

"Катарсис" сэтгэл зүйн төв

Катарсис сэтгэл зүйн зөвлөгөө, заслын төв нь 2000 онд Эрдэнэт хотноо үүсгэн байгуулагдсан. 2018 онд УБ хотод салбараа байгуулан ажиллаж байна. Одоогоор 1250 гэр бүлд сэтгэл зүйн зөвлөгөө заслын үйлчилгээ үзүүлсэн байна. Эмнэлгийн захирал, ерөнхий эмчээр Сэтгэцийн эмгэг донтолт судлалын ахлах зэргийн эмч , сэтгэл засалч эмч Ц.Батаа болон клиник сэтгэл зүйч П.Мөнхзул, гэр бүл, хосын сэтгэл зүйч Ж.Амар, тусгай сэтгэл зүйч Д.Ирээдүй,  хэл засалч А.Номин, , хүүхдийн сэтгэл зүйч Б.Ариунаа нар ажилладаг.

Дараах чиглэлээр сэтгэл зүйн зөвлөгөө, заслын үйлчилгээг үзүүлдэг:
Архидалт, мансуурал, сэтгэцийн эмгэгийн тулгамдсан асуудлаар ганцаарчилсан болон гэр бүлийн зөвлөгөө өгөх, эмчилгээ хийх
Гэр бүл, хүүхэд, хосын харилцааны тулгамдсан асуудлаар сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөх
Жирэмсэн ээжүүдэд зориулсан бүлгийн сэтгэл засал
Түрэмгий зан авир, айдас, түгшүүр, өөртөө итгэлгүй байдал, стресс, уй гашуу, бэлгийн харилцааны асуудал, ганцаардлын асуудлаар бүлгийн сэтгэл засал 
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд сэтгэл зүйн оношилгоо, тусламж үйлчилгээ үзүүлэх, хэл заслын хичээлүүд
Төрөл бүрийн өвчний үеийн (даралт ихсэх, зүрхний бах-стенокардия, чихрийн шижин –II хэлбэр, ходоодны шархлаа, таргалалт, астма, псириоз, мигрень) сэтгэл засал, ховс эмчилгээ
Албан байгууллагад зориулсан хүний хөгжил, харилцаа хандлага , стрессээ тайлах ур чадвар сайжруулах сургалт зохион байгуулах

Хаяг №1: Эрдэнэт хот 3-р микрорайон 6-р байрны урд “Катарсис” эмнэлгийн байр
Хаяг №2: Улаанбаатар хот Баянбүрдийн тойргийн зүүн талд Computer mall 11 давхарт 1104тоот
Холбогдох утас: 99351315, 99151606, 99618811



<iframe src="https://cdn.flipsnack.com/widget/v2/widget.html?hash=ftn56fqej&bgcolor=EEEEEE&t=1552315459" width="640" height="385" seamless="seamless" scrolling="no" frameBorder="0"         allowFullScreen></iframe>

Катарсис сэтгэл зүйн зөвлөгөө, заслын төв нь 2000 онд Эрдэнэт хотноо үүсгэн байгуулагдсан. 2018 онд УБ хотод салбараа байгуулан ажиллаж байна. Одоогоор 1250 гэр бүлд сэтгэл зүйн зөвлөгөө заслын үйлчилгээ үзүүлсэн байна. Эмнэлгийн захирал, ерөнхий эмчээр Сэтгэцийн эмгэг донтолт судлалын ахлах зэргийн эмч , сэтгэл засалч эмч Ц.Батаа болон клиник сэтгэл зүйч П.Мөнхзул, гэр бүл, хосын сэтгэл зүйч Ж.Амар, тусгай сэтгэл зүйч Д.Ирээдүй,  хэл засалч А.Номин, , хүүхдийн сэтгэл зүйч Б.Ариунаа нар ажилладаг.

Дараах чиглэлээр сэтгэл зүйн зөвлөгөө, заслын үйлчилгээг үзүүлдэг:
Архидалт, мансуурал, сэтгэцийн эмгэгийн тулгамдсан асуудлаар ганцаарчилсан болон гэр бүлийн зөвлөгөө өгөх, эмчилгээ хийх
Гэр бүл, хүүхэд, хосын харилцааны тулгамдсан асуудлаар сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөх
Жирэмсэн ээжүүдэд зориулсан бүлгийн сэтгэл засал
Түрэмгий зан авир, айдас, түгшүүр, өөртөө итгэлгүй байдал, стресс, уй гашуу, бэлгийн харилцааны асуудал, ганцаардлын асуудлаар бүлгийн сэтгэл засал 
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд сэтгэл зүйн оношилгоо, тусламж үйлчилгээ үзүүлэх, хэл заслын хичээлүүд
Төрөл бүрийн өвчний үеийн (даралт ихсэх, зүрхний бах-стенокардия, чихрийн шижин –II хэлбэр, ходоодны шархлаа, таргалалт, астма, псириоз, мигрень) сэтгэл засал, ховс эмчилгээ
Албан байгууллагад зориулсан хүний хөгжил, харилцаа хандлага , стрессээ тайлах ур чадвар сайжруулах сургалт зохион байгуулах

Хаяг №1: Эрдэнэт хот 3-р микрорайон 6-р байрны урд “Катарсис” эмнэлгийн байр
Хаяг №2: Улаанбаатар хот Баянбүрдийн тойргийн зүүн талд Computer mall 11 давхарт 1104тоот
Холбогдох утас: 99351315, 99151606, 99618811



<iframe src="https://cdn.flipsnack.com/widget/v2/widget.html?hash=ftn56fqej&bgcolor=EEEEEE&t=1552315459" width="640" height="385" seamless="seamless" scrolling="no" frameBorder="0"         allowFullScreen></iframe>

"Хүмүүний утга учрын эрэлд" Виктор Франкл

“Хүмүүний утга учрын эрэлд” бүтээл бол гашуун зовлонг гэтлэхэд туслах хамгийн шилмэл бүтээлийн нэг билээ. Жар гаруй жилийн өмнө хүн төрөлхтний үнэ цэнэ, хүсэл тэмүүлэл хэрхэн хямралд орж буйн тухай бичсэн түүний гайхамшигт эргэцүүлэл өнөөг хүртэл бидэнд үнэ цэнэ, утга учиртай үлджээ. Тэрхүү гайхалтай эргэцүүлэл Виктор Франклын туулж өнгөрүүлсэн амьдралаас урган гарчээ. 1942 оны есдүгээр сарын 25-нд Франкл ердөө 37 настай байв. Тэр нэгэн өдөр Франкл Вена дахь гэрээсээ гэр бүлийнхээ хамт ачигдан Терезиенштадт хорих лагерьд хүргэгджээ. Тэнд л сайх судлаач сэтгэл засалчийн мэргэжлийн ур чадвараа ашиглан хоригдлуудын өмнө тулгараад байсан зовлон бэрхшээл, сэтгэлзүйн цочролоос гарахад тусалж байв. Голчлон гуниг гутралаас гарч, амиа хорлохоос нь авардаг байлаа.

Венын сэтгэл судлалын дэг сургуулийн гуравдагч үеийн төлөөлөгч, экзистенциал сэтгэл судлаач Доктор Виктор Франкл энэхүү номдоо “логотерапи”-ийн учрыг тайлж өөрийн гаслант түүхээ өгүүлжээ. Аймшигт, хэрцгий хорих газарт тэсэж тэвчимгүй урт удаан хугацаанд шаналж байхдаа өөрийн нөхцлөө эргэцүүлжээ. Түүний гэр бүл нь цөм хорих лагерийн шатаах зууханд тарчилж өөд болжээ. Зугтаж чадсан ганц эгчийг нь эс тооцвол тэр цор ганцаар үлджээ. Хайртай бүхэн нь үгүй болж, эрхэмлэж явсан бүхэн нь утга учраа алдаж, аймшигт харгислалын дор өлсөж цангаж явахдаа яаж амьдралын утга учраа алдалгүй авч үлдэж чадав аа?                            

                       Виктор Франклын тухай дэлгэрэнгүй
“Хүмүүний утга учрын эрэлд” бүтээл бол гашуун зовлонг гэтлэхэд туслах хамгийн шилмэл бүтээлийн нэг билээ. Жар гаруй жилийн өмнө хүн төрөлхтний үнэ цэнэ, хүсэл тэмүүлэл хэрхэн хямралд орж буйн тухай бичсэн түүний гайхамшигт эргэцүүлэл өнөөг хүртэл бидэнд үнэ цэнэ, утга учиртай үлджээ. Тэрхүү гайхалтай эргэцүүлэл Виктор Франклын туулж өнгөрүүлсэн амьдралаас урган гарчээ. 1942 оны есдүгээр сарын 25-нд Франкл ердөө 37 настай байв. Тэр нэгэн өдөр Франкл Вена дахь гэрээсээ гэр бүлийнхээ хамт ачигдан Терезиенштадт хорих лагерьд хүргэгджээ. Тэнд л сайх судлаач сэтгэл засалчийн мэргэжлийн ур чадвараа ашиглан хоригдлуудын өмнө тулгараад байсан зовлон бэрхшээл, сэтгэлзүйн цочролоос гарахад тусалж байв. Голчлон гуниг гутралаас гарч, амиа хорлохоос нь авардаг байлаа.

Венын сэтгэл судлалын дэг сургуулийн гуравдагч үеийн төлөөлөгч, экзистенциал сэтгэл судлаач Доктор Виктор Франкл энэхүү номдоо “логотерапи”-ийн учрыг тайлж өөрийн гаслант түүхээ өгүүлжээ. Аймшигт, хэрцгий хорих газарт тэсэж тэвчимгүй урт удаан хугацаанд шаналж байхдаа өөрийн нөхцлөө эргэцүүлжээ. Түүний гэр бүл нь цөм хорих лагерийн шатаах зууханд тарчилж өөд болжээ. Зугтаж чадсан ганц эгчийг нь эс тооцвол тэр цор ганцаар үлджээ. Хайртай бүхэн нь үгүй болж, эрхэмлэж явсан бүхэн нь утга учраа алдаж, аймшигт харгислалын дор өлсөж цангаж явахдаа яаж амьдралын утга учраа алдалгүй авч үлдэж чадав аа?                            

                       Виктор Франклын тухай дэлгэрэнгүй

Зүйр цэцэн үгийн сэтгэл зүйн тайлбар

Уншигч та бүхэнд “Зүйр цэцэн үгийн сэтгэл зүйн тайлбар” номын тэргүүн дэвтэр хүрч байна. Утга зохиол судлаач, доктор Н.Энхтөр “Зүйр цэцэн үгийн хоймсон хураангуйн” тухайд бичихдээ зүйр цэцэн үгийг буух утгын тайлал, тайлбартай нь тусгайлан бэлтгэж гаргавал басхүү нэгэн хувилбарт ажил болох бололтой” (Монгол ардын зүйр цэцэн үгийн хоймсон хураангуй, 2012) гэж бичсэнийг уншаад зүйр цэцэн үгийг орчин үед ихээхэн хурдацтай хөгжиж буй сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны зарим онол, туршилт судалгаатай холбон тайлбарлах нэгэн чухал санаа төрсөн юм.
    Зүйр цэцэн үгэнд шууд  утгаар  нь сэтгэл зүйн тайлбар хийхэд төвөгтэй ч агуулгын ерөнхий утга санааг эсвэл зарим хэсгийг сэтгэл зүйн онол, туршилт судалгаатай холбон тайлбарлах боломжтой. Зөвхөн нэг номын хүрээнд монгол ардын хязгааргүй олон зүйр цэцэн үгийг  сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлах боломжгүй учир цаашид цуврал байдлаар энэхүү ном хэвлэгдэн гарах болно. Хүний тухай  сэтгэл  зүйн  мэдлэг  илэрдэг  эх  сурвалж  нь  зүйр  цэцэн  үг, домог, үлгэр, зүйрлэл байдаг.
     Урт удаан хугацааны туршид ард түмэн өөрийн хуримтлуулсан  туршлага,  мэдлэг  дээр  тулгуурлан  хүний  тухай,   хүний   сэтгэл зүйн өргөн хүрээтэй асуудлыг хамарсан зүйр цэцэн үгс, домог,  үлгэр,  тууль,  зүйрлэл  үг,  оньсого  зэргийг  зохиожээ.  Эдгээр  нь  үндэстэн,  ястнуудын  хувьд өөр хоорондоо ялгаатай ч гарал үүслийн хувьд, илэрхийлж  буй  санааны  хувьд  төстэй. Зүйр цэцэн үг, домог, үлгэр бол  хүнийг  таньж  мэдэх  найдвартай  эх сурвалж гэж үзэхэд бас учир дутагдалтай юм. Учир нь заримдаа өөр хоорондоо илэрхийлж буй утгын хувьд зөрдөг, бие биеийг үгүйсгэдэг, тайлбар хийхэд учир дутагдалтай тал бий.
      Зүйр  цэцэн  үг  бол  хүний  аж  төрөх  ёс,  зан  үйл,  амьдралын  олон талтай үзэгдэл болон юмсыг ойролцоо байдлаар  адилтган  зүйрлэж,  далдуур  утгаар,  сэтгэл хөдлөм  дүрслэн,  цэцэн  үгээр  илэрхийлдэг  хэвшмэл  хэллэг  юм.  Хоёр буюу дөрвөн мөрөөр үгийн толгой ба сүүл үеийг  холбож  шүлэглэсэн  хэлбэртэй  байдаг. Агуулгын хувьд өргөн бөгөөд утга төгөлдөр, хэлбэрийн хувьд богино бөгөөд утга адилтган жишсэн чанар бүхий зохиомжтой байдаг  учраас  хүнийг  сургаж, хүмүүжүүлэх нөлөөтэй  байдаг.  Эрдэмтэн,  зохиолч  Б.Содном  (1953)  “цэцэн үг, ард түмний өдөр тутмын аж амьдралд үргэлж хэрэглэгдсээр байдаг, ихээхэн  өргөн  дэлгэр  утгатай,  голдуу  товч  богино,  оновчтой, мэргэн  сургамжийн
чанартай, хүн ярианыхаа дунд, аль хэрэгтэй газартаа  санамсаргүй  юм  шиг  хэрэглэдэг нь олон үг хэрэглэж ямар нэг утга санааг гаргах бус хэлэх санааг хураамжилж өгдөг байна” гэж бичжээ.

Энэхүү номонд багтсан зүйр цэцэн үг бүрийг зөвхөн нэг л сэтгэл зүйн онол, эсвэл туршилтаар тайлбарлах боломжгүй тул уншигч та бүхэн өөрийн санаа бодлыг бичиж, бүтээлч шүүмжлэл дэвшүүлбэл зохиогч миний өчүүхэн зорилго биелэх болно.

Сэтгэл судлаач, доктор Г.Сарантуяа
/gurjavsarantuya@yahoo.com/



Уншигч та бүхэнд “Зүйр цэцэн үгийн сэтгэл зүйн тайлбар” номын тэргүүн дэвтэр хүрч байна. Утга зохиол судлаач, доктор Н.Энхтөр “Зүйр цэцэн үгийн хоймсон хураангуйн” тухайд бичихдээ зүйр цэцэн үгийг буух утгын тайлал, тайлбартай нь тусгайлан бэлтгэж гаргавал басхүү нэгэн хувилбарт ажил болох бололтой” (Монгол ардын зүйр цэцэн үгийн хоймсон хураангуй, 2012) гэж бичсэнийг уншаад зүйр цэцэн үгийг орчин үед ихээхэн хурдацтай хөгжиж буй сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны зарим онол, туршилт судалгаатай холбон тайлбарлах нэгэн чухал санаа төрсөн юм.
    Зүйр цэцэн үгэнд шууд  утгаар  нь сэтгэл зүйн тайлбар хийхэд төвөгтэй ч агуулгын ерөнхий утга санааг эсвэл зарим хэсгийг сэтгэл зүйн онол, туршилт судалгаатай холбон тайлбарлах боломжтой. Зөвхөн нэг номын хүрээнд монгол ардын хязгааргүй олон зүйр цэцэн үгийг  сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлах боломжгүй учир цаашид цуврал байдлаар энэхүү ном хэвлэгдэн гарах болно. Хүний тухай  сэтгэл  зүйн  мэдлэг  илэрдэг  эх  сурвалж  нь  зүйр  цэцэн  үг, домог, үлгэр, зүйрлэл байдаг.
     Урт удаан хугацааны туршид ард түмэн өөрийн хуримтлуулсан  туршлага,  мэдлэг  дээр  тулгуурлан  хүний  тухай,   хүний   сэтгэл зүйн өргөн хүрээтэй асуудлыг хамарсан зүйр цэцэн үгс, домог,  үлгэр,  тууль,  зүйрлэл  үг,  оньсого  зэргийг  зохиожээ.  Эдгээр  нь  үндэстэн,  ястнуудын  хувьд өөр хоорондоо ялгаатай ч гарал үүслийн хувьд, илэрхийлж  буй  санааны  хувьд  төстэй. Зүйр цэцэн үг, домог, үлгэр бол  хүнийг  таньж  мэдэх  найдвартай  эх сурвалж гэж үзэхэд бас учир дутагдалтай юм. Учир нь заримдаа өөр хоорондоо илэрхийлж буй утгын хувьд зөрдөг, бие биеийг үгүйсгэдэг, тайлбар хийхэд учир дутагдалтай тал бий.
      Зүйр  цэцэн  үг  бол  хүний  аж  төрөх  ёс,  зан  үйл,  амьдралын  олон талтай үзэгдэл болон юмсыг ойролцоо байдлаар  адилтган  зүйрлэж,  далдуур  утгаар,  сэтгэл хөдлөм  дүрслэн,  цэцэн  үгээр  илэрхийлдэг  хэвшмэл  хэллэг  юм.  Хоёр буюу дөрвөн мөрөөр үгийн толгой ба сүүл үеийг  холбож  шүлэглэсэн  хэлбэртэй  байдаг. Агуулгын хувьд өргөн бөгөөд утга төгөлдөр, хэлбэрийн хувьд богино бөгөөд утга адилтган жишсэн чанар бүхий зохиомжтой байдаг  учраас  хүнийг  сургаж, хүмүүжүүлэх нөлөөтэй  байдаг.  Эрдэмтэн,  зохиолч  Б.Содном  (1953)  “цэцэн үг, ард түмний өдөр тутмын аж амьдралд үргэлж хэрэглэгдсээр байдаг, ихээхэн  өргөн  дэлгэр  утгатай,  голдуу  товч  богино,  оновчтой, мэргэн  сургамжийн
чанартай, хүн ярианыхаа дунд, аль хэрэгтэй газартаа  санамсаргүй  юм  шиг  хэрэглэдэг нь олон үг хэрэглэж ямар нэг утга санааг гаргах бус хэлэх санааг хураамжилж өгдөг байна” гэж бичжээ.

Энэхүү номонд багтсан зүйр цэцэн үг бүрийг зөвхөн нэг л сэтгэл зүйн онол, эсвэл туршилтаар тайлбарлах боломжгүй тул уншигч та бүхэн өөрийн санаа бодлыг бичиж, бүтээлч шүүмжлэл дэвшүүлбэл зохиогч миний өчүүхэн зорилго биелэх болно.

Сэтгэл судлаач, доктор Г.Сарантуяа
/gurjavsarantuya@yahoo.com/



Сэтгэц оношилгоо хэрэглээ, арга зүйн сургалт



Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны хэрэглээний салбарыг хөгжүүлэх асуудалтай холбоотойгоор сэтгэц оношилгооны тухай энэхүү сургалтыг зохион байгуулах гэж байгаа билээ. Уг сургалтаар практик сэтгэл зүйч сэтгэц оношилгоог хэрхэн явуулдаг, ямар арга зүйг өргөн хэрэглэдэг тухай заах бөгөөд тэдгээр өргөн хэрэглэгддэг аргуудыг хэрхэн яаж ашиглах, ашиглахдаа юуг анхаарах ёстой, ямар үед хэрэглэж болох, үр дүнг хэрхэн яаж тайлбарлах, тэрхүү үр дүнг сэтгэц засалд яаж хэрэглэдэг тухай үзэх болно.


Сургалтын тухай




Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны хэрэглээний салбарыг хөгжүүлэх асуудалтай холбоотойгоор сэтгэц оношилгооны тухай энэхүү сургалтыг зохион байгуулах гэж байгаа билээ. Уг сургалтаар практик сэтгэл зүйч сэтгэц оношилгоог хэрхэн явуулдаг, ямар арга зүйг өргөн хэрэглэдэг тухай заах бөгөөд тэдгээр өргөн хэрэглэгддэг аргуудыг хэрхэн яаж ашиглах, ашиглахдаа юуг анхаарах ёстой, ямар үед хэрэглэж болох, үр дүнг хэрхэн яаж тайлбарлах, тэрхүү үр дүнг сэтгэц засалд яаж хэрэглэдэг тухай үзэх болно.


Сургалтын тухай


Сэтгэл Судлалын ном зүй


          Шинжлэх ухааны олон салбарт хэвлэгдсэн ном, бүтээлийг нэгтгэн бүртгэж, хэрэглэгчдэд танилцуулснаар судалгааны томоохон эх сурвалж, мэдээллийн санг бий болгож, соёлын нэгэн үнэт зүйлийг бүтээж байгаа хэрэг юм. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны өнөөгийн хөгжил, монголын сэтгэл судлаачдад эрдэм шинжилгээ, судалгааны ном, бүтээлийн мэдээллийн нэгдсэн сан зайлшгүй шаардлагатай байгаа хэрэгцээг харгалзан үзэж "Сэтгэл судлалын ном зүй" хэмээх энэхүү номыг эмхэтгэн эрхэм судлаач таны гар дээр тавьж байна.

Уг бүтээлд монгол улсад сэтгэл судлалын шинжлэх ухаан хөгжсөнөөс хойшхи бүх эрдэм шинжилгээний бүтээлийг нэгтгэн бүртгэж, сэтгэл судлалын салбараар ангилан харуулсан байна. Номыг эмхэтгэхдээ Үндэсний номын сан, Шинжлэх ухааны технологийн сангийн номын сангаас МУИС, МУБИС, Орхон их сургууль зэрэг их, дээд сургуулиудын холбогдох тэнхим, номын сангийн мэдээлэлд үндэслэсэн болно.

Номын нэр: Сэтгэл Судлалын ном зүй
Зохиогчид: Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав


          Шинжлэх ухааны олон салбарт хэвлэгдсэн ном, бүтээлийг нэгтгэн бүртгэж, хэрэглэгчдэд танилцуулснаар судалгааны томоохон эх сурвалж, мэдээллийн санг бий болгож, соёлын нэгэн үнэт зүйлийг бүтээж байгаа хэрэг юм. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны өнөөгийн хөгжил, монголын сэтгэл судлаачдад эрдэм шинжилгээ, судалгааны ном, бүтээлийн мэдээллийн нэгдсэн сан зайлшгүй шаардлагатай байгаа хэрэгцээг харгалзан үзэж "Сэтгэл судлалын ном зүй" хэмээх энэхүү номыг эмхэтгэн эрхэм судлаач таны гар дээр тавьж байна.

Уг бүтээлд монгол улсад сэтгэл судлалын шинжлэх ухаан хөгжсөнөөс хойшхи бүх эрдэм шинжилгээний бүтээлийг нэгтгэн бүртгэж, сэтгэл судлалын салбараар ангилан харуулсан байна. Номыг эмхэтгэхдээ Үндэсний номын сан, Шинжлэх ухааны технологийн сангийн номын сангаас МУИС, МУБИС, Орхон их сургууль зэрэг их, дээд сургуулиудын холбогдох тэнхим, номын сангийн мэдээлэлд үндэслэсэн болно.

Номын нэр: Сэтгэл Судлалын ном зүй
Зохиогчид: Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав

Сэтгэл Судлалын шинжлэх ухааны судалгааны аргууд

        

Уг номонд ажиглалт, тест, асуулга, социометрийн арга, сэтгэл судлалын эмпирик биш аргууд, туршилт, агуулгад дүн шинжилгээ хийх арга, загварчлалын арга зэрэг сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны судалгааны аргуудын талаар өгүүлэхийн зэрэгцээ ерөнхий ба туршилтын сэтгэл судлалын хүрээнд хийгдэх ердийн туршилт ажлуудыг багтаасан болно.

Энэхүү ном нь судлаач, оюутнуудад сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны онолын мэдлэгийг эзэмших явцдаа судалгааны агуулга, бүтэц, арга зүйн талаар мэдлэг, чадвартай болоход зориулагдана.

Номын нэр: Сэтгэл Судлалын шинжлэх ухааны судалгааны аргууд
Зохиогчид: Г.Сарантуяа, Ш.Эрдэнэчимэг, Ц.Болд, Д.Цогзолмаа, Б.Хишигням, Б.Болдсүрэн
И-Мейл хаяг: Gurjavsarantuya@num.edu.mn

        

Уг номонд ажиглалт, тест, асуулга, социометрийн арга, сэтгэл судлалын эмпирик биш аргууд, туршилт, агуулгад дүн шинжилгээ хийх арга, загварчлалын арга зэрэг сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны судалгааны аргуудын талаар өгүүлэхийн зэрэгцээ ерөнхий ба туршилтын сэтгэл судлалын хүрээнд хийгдэх ердийн туршилт ажлуудыг багтаасан болно.

Энэхүү ном нь судлаач, оюутнуудад сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны онолын мэдлэгийг эзэмших явцдаа судалгааны агуулга, бүтэц, арга зүйн талаар мэдлэг, чадвартай болоход зориулагдана.

Номын нэр: Сэтгэл Судлалын шинжлэх ухааны судалгааны аргууд
Зохиогчид: Г.Сарантуяа, Ш.Эрдэнэчимэг, Ц.Болд, Д.Цогзолмаа, Б.Хишигням, Б.Болдсүрэн
И-Мейл хаяг: Gurjavsarantuya@num.edu.mn

Амьдралын тухай шинжлэх ухаан - The Science of Living


Алфред Адлерыг өөд болохоос арван жилийн өмнө буюу 1927 онд “Бодгаль сэтгэл судлал”-ын үндсэн зарчим, ойлголтуудыг багтаасан “Амьдралын тухай шинжлэх ухаан” ном анх удаа англи хэл дээр хэвлэгдэв. Энэхүү бүтээл онолын үзэл санааг маш олон жишээ, баримтаар задлан тайлбарласан учир түүний аргазүйг дэмжигч судлаачдад гарцаагүй сонирхолтой байх билээ. Ном тэр чигтээ нийгэмших хэрэгцээний тухай, түүнийг эзэмших үйл явцын тухай бөгөөд бидний хичээл зүтгэл ямагт сайн сайхан байдал руу тэмүүлж байдгийг өгүүлэх юм. Уншигч та энэхүү номноос Адлерын гаргаж ирсэн онолд нийтлэгийн мэдрэмж (нийгмийн сонирхол) хэр зэрэг чухал үүрэгтэйг ойлгох болно. Тэрээр лекцийн дараах асуултуудад бүх зүйл нийтлэгийн мэдрэмжтэй холбоотой гэж хариулдаг байв. Мөн “ямар нэгэн зүйл буруу байвал нийтлэгийн мэдрэмжтэй холбоотой” гэж итгэдэг байлаа.

Адлерын нэгэн далд авьяас уран илтгэх, гайхалтай сайхан ярих байжээ. Гэвч зөв, системтэй бичих чадвар байсангүй. Азаар түүний лекцийн тэмдэглэл хэсэг бусаг үлдсэнийг бусад хүмүүст үлдсэн тэмдэглэлүүдээр баяжуулан, эмхэтгэн цуглуулж ном болгон хэвлүүлсэн билээ. Энэ бүтээлүүдэд нь бодит байдлын жишээг тухай бүрт нь хавсаргасан байдаг. Адлер сонсогчид өөрийгөө хэн бэ гэдгийг будилж төөртөл маш хүчтэй харизма ]charisma} бүхий мэдээллийг хүргэдэг байсан тул эдгээр бүтээлүүдэд хэл ярианых нь яруу бүтэц, тансаг үг хэллэг алдагдаж, дутагдалтай, өнгөцхөн, улиг өнгө аястай буусан байж болох юм. Гэсэн хэдий ч тэд бодгаль сэтгэл судлалыг илүү нарийн, хэрэгжих боломжтой арга зүй гэдгийг тодорхой харуулах үүднээс гадаад байдлыг таягдан хаясан юм.

           Адлерын үзэл баримтлал хаана ч шүүмжлэлийн бай болж байлаа. Түүний үзэхээр тодорхой бүлэг хүнд нийгмийн сонирхол болоод сонирхолгүйн түвшингийн аль аль нь бий гэж үзсэнээр энэ баримтлал бусдад туйлын хангалтгүй санагджээ. Адлерын үзэл баримтлалд хувь хүний нийгмийн сонирхлын дутагдал, хөгжил, мэдрэлийн ядаргааны түвшин гэсэн зүйлсийн холбоо хамаарал шууд байна гэж үздэг. Энд хоёр зүйлийг онцлох хэрэгтэй. Эдгээр нь ямар нэг байхгүй зүйлийн тухай юм уу, эсвэл байгаа боловч их, багын хэмжээний тухай сэдэв биш. Хоёрдугаарт, бодгаль сэтгэл судлал дэлхий дахинд дэлгэрч байна. Ингэхдээ прагматик сэтгэл судлал болон баталгаатай гэдгээрээ улам танигдаж байна. Түүний бүтээсэн сэтгэл судлалын онолын ойлголтуудын хэрэглээ өнөө бидний хийж буй судалгаагаар илэрхийлэгдэж байна. Яг л нийгмийн шүүмжлэлтэй тулгарч байсан шигээ түүний судалгаа өнөө бидний өмнө асар хэрэгтэй болжээ. Суут Адлер гэж хэлж болох ч үргэлж зөвийн тухай ярьдаг байгаагүй нь мэдээж хэрэг. 

Энэхүү бүтээл нь А.Адлерын судалгааны үндсэн ойлголт, хандлагыг нэгтгэн хураангуйлж “Амьдралын тухай шинжлэх ухаан” нэрээр америкт анх хэвлэгдсэн юм. Харин одоогийн нэмэн засварласан хэвлэл нь зөвхөн Адлерын арга зүйг дэмжигч зөвлөгөөний сэтгэл судлаачдад төдийгүй, сэтгэл судлал сонирхогчид ойлгоход илүү хялбар болсон. Иймд дэд гарчигуудыг илүү тодорхой болгож, дүгнэлт, тайлбарыг дахин дэс дараалалд оруулж, мэргэжлийн үг хэллэг, нэр томъёог орчин үеийн хэлний хэрэглээнд нийцүүлэн шинэчилж, цаг үеийн хэрэглээнд нэвтрүүллээ. Уншигч та энэ хүн, тэр хүн гэж уншихын оронд төлөөний нэрийг ашиглах нь хэзээ ч хялбар байх болно. Нэр томъёоны тайлбар, уншихыг санал болгосон ном зүй, индекс зэргийг нэмснээр уншигч абугай танд хялбар байх буй за.


Номын эхний хэвлэлийг хэдий хэмжээнд дахин боловсруулж, засаж сайжруулсныг хэн ч мэдэхгүй. Хэн гэдэг хүн Адлерын номыг эмхэтгэн хянаж боловсруулсан нь тодорхойгүй, лекц, тэмдэглэл бичсэн гар бичмэлүүдийн эх хувь ч байхгүй билээ. Гэвч XX зууны сэтгэл судлалд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсан Адлерын бүтээлийг ирээдүйд уншигч та бүхэн дахин эргэцүүлэх боломжийг олгосон гэдэгт найдаж байна.

Номын тухай Goodreads-д


Алфред Адлерыг өөд болохоос арван жилийн өмнө буюу 1927 онд “Бодгаль сэтгэл судлал”-ын үндсэн зарчим, ойлголтуудыг багтаасан “Амьдралын тухай шинжлэх ухаан” ном анх удаа англи хэл дээр хэвлэгдэв. Энэхүү бүтээл онолын үзэл санааг маш олон жишээ, баримтаар задлан тайлбарласан учир түүний аргазүйг дэмжигч судлаачдад гарцаагүй сонирхолтой байх билээ. Ном тэр чигтээ нийгэмших хэрэгцээний тухай, түүнийг эзэмших үйл явцын тухай бөгөөд бидний хичээл зүтгэл ямагт сайн сайхан байдал руу тэмүүлж байдгийг өгүүлэх юм. Уншигч та энэхүү номноос Адлерын гаргаж ирсэн онолд нийтлэгийн мэдрэмж (нийгмийн сонирхол) хэр зэрэг чухал үүрэгтэйг ойлгох болно. Тэрээр лекцийн дараах асуултуудад бүх зүйл нийтлэгийн мэдрэмжтэй холбоотой гэж хариулдаг байв. Мөн “ямар нэгэн зүйл буруу байвал нийтлэгийн мэдрэмжтэй холбоотой” гэж итгэдэг байлаа.

Адлерын нэгэн далд авьяас уран илтгэх, гайхалтай сайхан ярих байжээ. Гэвч зөв, системтэй бичих чадвар байсангүй. Азаар түүний лекцийн тэмдэглэл хэсэг бусаг үлдсэнийг бусад хүмүүст үлдсэн тэмдэглэлүүдээр баяжуулан, эмхэтгэн цуглуулж ном болгон хэвлүүлсэн билээ. Энэ бүтээлүүдэд нь бодит байдлын жишээг тухай бүрт нь хавсаргасан байдаг. Адлер сонсогчид өөрийгөө хэн бэ гэдгийг будилж төөртөл маш хүчтэй харизма ]charisma} бүхий мэдээллийг хүргэдэг байсан тул эдгээр бүтээлүүдэд хэл ярианых нь яруу бүтэц, тансаг үг хэллэг алдагдаж, дутагдалтай, өнгөцхөн, улиг өнгө аястай буусан байж болох юм. Гэсэн хэдий ч тэд бодгаль сэтгэл судлалыг илүү нарийн, хэрэгжих боломжтой арга зүй гэдгийг тодорхой харуулах үүднээс гадаад байдлыг таягдан хаясан юм.

           Адлерын үзэл баримтлал хаана ч шүүмжлэлийн бай болж байлаа. Түүний үзэхээр тодорхой бүлэг хүнд нийгмийн сонирхол болоод сонирхолгүйн түвшингийн аль аль нь бий гэж үзсэнээр энэ баримтлал бусдад туйлын хангалтгүй санагджээ. Адлерын үзэл баримтлалд хувь хүний нийгмийн сонирхлын дутагдал, хөгжил, мэдрэлийн ядаргааны түвшин гэсэн зүйлсийн холбоо хамаарал шууд байна гэж үздэг. Энд хоёр зүйлийг онцлох хэрэгтэй. Эдгээр нь ямар нэг байхгүй зүйлийн тухай юм уу, эсвэл байгаа боловч их, багын хэмжээний тухай сэдэв биш. Хоёрдугаарт, бодгаль сэтгэл судлал дэлхий дахинд дэлгэрч байна. Ингэхдээ прагматик сэтгэл судлал болон баталгаатай гэдгээрээ улам танигдаж байна. Түүний бүтээсэн сэтгэл судлалын онолын ойлголтуудын хэрэглээ өнөө бидний хийж буй судалгаагаар илэрхийлэгдэж байна. Яг л нийгмийн шүүмжлэлтэй тулгарч байсан шигээ түүний судалгаа өнөө бидний өмнө асар хэрэгтэй болжээ. Суут Адлер гэж хэлж болох ч үргэлж зөвийн тухай ярьдаг байгаагүй нь мэдээж хэрэг. 

Энэхүү бүтээл нь А.Адлерын судалгааны үндсэн ойлголт, хандлагыг нэгтгэн хураангуйлж “Амьдралын тухай шинжлэх ухаан” нэрээр америкт анх хэвлэгдсэн юм. Харин одоогийн нэмэн засварласан хэвлэл нь зөвхөн Адлерын арга зүйг дэмжигч зөвлөгөөний сэтгэл судлаачдад төдийгүй, сэтгэл судлал сонирхогчид ойлгоход илүү хялбар болсон. Иймд дэд гарчигуудыг илүү тодорхой болгож, дүгнэлт, тайлбарыг дахин дэс дараалалд оруулж, мэргэжлийн үг хэллэг, нэр томъёог орчин үеийн хэлний хэрэглээнд нийцүүлэн шинэчилж, цаг үеийн хэрэглээнд нэвтрүүллээ. Уншигч та энэ хүн, тэр хүн гэж уншихын оронд төлөөний нэрийг ашиглах нь хэзээ ч хялбар байх болно. Нэр томъёоны тайлбар, уншихыг санал болгосон ном зүй, индекс зэргийг нэмснээр уншигч абугай танд хялбар байх буй за.


Номын эхний хэвлэлийг хэдий хэмжээнд дахин боловсруулж, засаж сайжруулсныг хэн ч мэдэхгүй. Хэн гэдэг хүн Адлерын номыг эмхэтгэн хянаж боловсруулсан нь тодорхойгүй, лекц, тэмдэглэл бичсэн гар бичмэлүүдийн эх хувь ч байхгүй билээ. Гэвч XX зууны сэтгэл судлалд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулсан Адлерын бүтээлийг ирээдүйд уншигч та бүхэн дахин эргэцүүлэх боломжийг олгосон гэдэгт найдаж байна.

Номын тухай Goodreads-д

Позитив сэтгэл судлал /Аз жаргалтай байх энгийн/


     
     “Чиний хүсэл мөрөөдөл юу вэ?” гэсэн асуултанд “Аз жаргалтай сайхан амьдрах” гэж хариулдаг хүн олон. Гэвч ийм амьдралыг бүтээхийн тулд   юу хийх, яах ёстойгоо тэр бүр мэддэггүй. Тэгвэл танд хэрэгтэй чухал зөвлөмжийг хүргэж байна. Энэхүү зөвлөмжийг хэрэгжүүлэхэд таниас ямар хугацаа, хөрөнгө мөнгө, хүч чадал шаардахгүй зүгээр л жижигхэн өөрчлөлтүүдийг хийхэд л болно. Аз жаргалтай байхын тулд та амьдралыг хайрлаж, амьдралд хайртай байж сурах хэрэгтэй, Энэ нь танд хэцүү зүйлс огтхон ч тохиолдохгүй, таныг бухимдуулах зүйлс ахиж хэзээ ч бий болохгүй гэсэн үг биш юм. Харин хэцүү бүхэн тулгарах үед тайван байж, ухаалаг шийдвэр гаргаж, илүү амар тайван байж болохыг хэлж байгаа хэрэг.

Амьдралаа аз жаргалаар дүүрэн байлгах эхний алхам

Хором мөч бүхэнд одооноос эхэлж дурлацгаая

№1 Үр дүнг бодохоос татгалзья

Танд тохиолдолж буй зүйлсийн төгсгөл ямар ч байсан гэсэн тэвчээртэй хүлээж сурах нь чухал. Бид ихэвчлэн төгсгөлийг нь үзэлгүй аливаа зүйлийг одоо байгаагаар нь дүгнэж алдаа гаргадаг. Туйлын үнэн зүйл юу вэ гэвэл хүн ямар ч нөхцөлд өөрийн хариу үйлдэл бүхнээ тэвчиж чаддаг явдал. Иймд та үнэхээр тэсэхгүй нь, би чадахгүй нь гэж өөрийн эхлүүлсэн төлөвлөгөөгөө нураахын оронд өөрийнхөө гайхалтай нууц чадварын нэг болох “Тэвчээр”-ийг ашиглаад үзээрэй. Гэхдээ энэ нь таныг цаг ямагт өөрийгөө хянах хэрэгтэйг хэлээгүй. Харин  өөрийгөө хянах нь таны айдсаас эхлэлтэй бол та амьдралыг хэзээ ч хайрлахгүй байна гэсэн үг.

Нөхцөл байдалд хяналт тавих шаардлагатай байгаа бол чухам юунаас айж буйгаа тодруулах хэрэгтэй Жишээ нь та өөрийн гараар оройг зоог бэлтгэх гэж байвал хамгийн чухал орцоо мартсан байх нь төлөвлөсөн бүхэн бүтэхгүй, эсвэл та үргэлж бүтэлгүйтдэг гэсэн үг биш. Харин гагцхүү таны хандлага л тэр бүхнийг сүйрүүлж байгаа хэрэг юм.

№2 Аливаад уян хатан ханд

Мэдээж та өөрийнхөө биеийг яг л бусдынх шиг хүссэн хэлбэр, галбиртай болгож чадахгүй. Харин танд өөр олон сонголт бий. Өмнө дурьдсанчлан үр дүнгээс татгалзаж өөрийн сэтгэл хөдлөлөө удирдаж, үр дүн бүхэнд уян хатан хандаж сурах хэрэгтэй. Энэ нь танд ямар нэгэн муу зүйл тохиолдоход эерэг өөрчлөлтийг өгч байх болно.

Өөрийн бодол санаа үгсийг илэрхийлэхээс өмнө өөрөөсөө асууж заншаарайЯлангуяа хийж чаддаггүй, угаасаа чадвар байхгүй гэж боддог зүйлсээ илэрхийлэхдээ үнэхээр тийм, эсвэл оролдож үзэхээс айж байгаа эсэхээ өөрөөсөө асуугаарай. Та өөрийн хамгийн хатуу хяналттай байдаг зүйлсийг анзаарч эхэлсэнээр тэр зүйлсэд уян хатан хандаж сурах болно.

Өдөр тутмын улиг болсон зүйлсээ өөрчилж шинэчлэх хэрэгтэй. Том зүйлсээс эхлэх шаардлагагүй ч өдөр тутам хийдэг жижиг зүйлсээс эхэлхэд л болно. Жишээлбэл өдөр бүр алхдаг замаа өөрчлөх, орж заншсан цайны газар, кофе шоп гэх мэт

№3 Асуудлуудтай нүүр тулах нь

Хэн бүхэнд том жижиг асуудлууд тулгардаг ч түүнийг үл тоомсорлох нь түүнийг улам томруулахаас цаашгүй. Бүх зүйлсийг нэгэн мөчид л орвонгоор нь шийдэх шаардлагагүй. Харин асуудал тулгарах бүрийд л шийдэж байх нь таныг урт хугацаанд амьдралаа хайрлах дэглэмд сургаж буй хэрэг.

Асуудлын мөн чанарт хэтэрхий их цаг зарцуулсанаас илүү асуудлаас гарах гарц хайх нь илүү дээр. Жишээ нь гэр бүлийнхээ хэн нэгэнтэй ямар нэгэн зүйл дээр маргалдаж байгаа бол асуудал дээр маргахаас илүүтэйгээр хоорондоо бие биенээсээ яг юу хүсээд байгаагаа ярилцах нь хавь илүү

Тулгамдаж буй асуудал үнэхээр асуудал эсэхийг дахин лавлаарай. Заримдаа бид яагаад гэдгийг нь мэдэхгүй ч өөрөө асуудлыг бий болгосон байдаг. Жишээ нь утсаар ярих нь танд хэцүү, төвөгтэй байгаа бол чухам яагаад дургүй гэдгээ өөрөөсөө асуугаарай. Утга учиргүй зүйл өөрийгөө хүчлэх нь асуудал болоод байна  гэдгийг ойлговол таныг түгшээж байсан зүйлсээс ангижрах болно.

№4 Завсарлага ав

Эрч хүчээ эргүүлэн авч амьдралыг хайрлахад бүх зүйлсээс завсарлага авах нь заримдаа юу юунаас илүү хэрэгтэй. Өөртөө бага зэрэг цаг гаргах танд амралт болдог гэдгийг мартаж болохгүй.

Халуун устай хөөстэй ваннд суугаад хөгжим сонсож, ярьдаг ном хөгжим сонсох нь асуудлаа бодохгүй байхад туслана.

Заримдаа юу ч хийлгүй гиюүрч сууж болно. Та ажил болон сургуульда автобусаар явдаг бол энэ мөчийг ашиглаад өөрийг төсөөллийн хүчээ ашиглан сайхан бүхнийг бодох нь нэн чухал.

Зугаацах хэрэгтэй. Том ч бай, жижиг ч бай юу ч хийсэн болно. Аялалдаа явахдаа дуртай номоо унших. Гол нь энэ мөчид бүх зүйлсээс сатаарсан байх нь л чухал.

№5 Инээгээрэй

Инээд бол хамгийн сайн эм гэдэгчлэн хүний эрүүл мэнд, сэтгэл санаанд туслах
чухал зүйл нөлөөтэй. Инээсэнээр таны цусны эргэлт сайжирч, дархлааны тогтолцоо идэвхжиж тайвширч илүү сайн амрах болно. Түүгээр ч зогсохгүй цусны сахарыг багасгах нөлөөтэй. Мөн нүүрний арьс илүү өнгөлөг сайхан болдогийг мэдэхэд илүүдэхгүй.

Стрессдэж байгаа бол  орхиод дуртай нэвтрүүлгээ үзэж үзэж болно. Инээдэм нь таныг стрессийн түвшинг бууруулна

Найз нөхөдтэйгээ уулзаж дурсамжтай, хөгжилтэй бүтэлгүй мөчүүдээ эргэн дурсах хэрэгтэй. Бусадтай хамт инээх нь таны эерэг хандлагыг улам бэхжүүлнэ.

№6 Эрүүл мэндээ хамгаалаарай

Таны эрүүл мэнд бол таны сэтгэл хөдлөл болон хандлагад ихээр хамаатай зүйл. Ханиад хүрчихсэн байх үед амьдралыг хайрлана гэдэг юу л бол. Эрүүл мэндийнхээ төлөө хийсэн бүх зүйл таны хандлагыг өөрчлөх болно.

Дасгал хөдөлгөөн хийх нь сэтгэл санааг сайхан болгох даавар  ялгаруулж сэтгэл гутралаас сэргийлж таныг бөх нойрсуулна. Иймд өглөө шүдээ угааж байхдаа ч болов бага ч атугай дасгал хийх нь ач холбогдол ихтэйг битгий мартаарай
Гадуур алх, Гүй, Иогоор хичээллэ. Эсвэл зүгээр л хөгжим сонсоод бүжиглэ.

Ус ихээр уух нь таны эрүүл мэндэд чухал нөлөөтэй. Ус дутагдсанаар та ямар ч муу муухай зүйлсийг бодох болно. Харин их хэмжээний чихэр эсхүл кафейн агуулсан хүнс нь таны биен дэх усыг хороодог тул аль болох бага хэрэглэ.

Хангалттай унтаж амрах хэрэгтэй. Энэ дархлааны тогтолцоог дэмжиж сэтгэл гутрал, өвчлөлийг тань илааршуулж арьсыг амраах болно. Өдөр бүр 8-9 цаг хэрэв чадахгүй бол өдрийн цаг дуг хийж авах нь сэргэлтийг өгч чадна.

№7 Өөрчлөхийг хүсдэггүй зүйлсээсээ зарим үед татгалз

Амьдралыг хайрлахыг тулд шинэ зүйлсийг туршиж, өөрийгөө сорих хүсэл эрмэлзлэлтэй байж, түгшүүрт оруулах зүйлсийг хийж үзэх хэрэгтэй.  Амьдралыг хайрлах аз жаргалтай байх гэдэг нь айдаст автаж амьдрах бус уйтгар гунигтайгаа тэмцэх явдал.

Жижиг зүйлсээс эхэл. Гэрийн мухартаа шигдэхээс илүү шинэ зүйлийг туршиж үзэх тутам аливаа шинэ бүхнийг хийхэд амар байх болно. Шинэ зүйлсийг хийх айдсыг давахад оролдлого л туслах болно.

№8 Дуу дуул

Дуулах, ялангуяа найзуудтайгаа дуулах нь эндорфин, окситоцин гэх аз жаргалын гормоныг ялгаруулж стрессийг тань бууруулах болно. Хамтаар дуулах нь хүмүүстэй холбогдох нандин холбоохамгаалагдсан мэдрэмжүүдийг үүсгэж таныг ганцаараа биш гэдгийг ойлгуулж өгөх болно.

Гэрээ цэвэрлэж байхдаа, машинаа угааж байхдаа ч дуул. Энэ нь иогын дасгал таны амьсгалыг зохицуулдагтай адил. Та дуулж чадахгүй гэж бодож болно. Дараагийн Беойнсе байх албагүй. Гэхдээ юу гээч та өөрийгөө муу дуулдаг гэж боддог бол өөрийнхө өрөөнд ганцаараа дуулаад үз. Танд таалагдаж магад.

№9 Сэтгэл ханамж авч сур

Өнгөрснийг зүхэж, ирээдүйг өөрчлөх гэж яарахын оронд одоогоороо амьдрах нь аз жаргалтай байхын үндэс.

Сэтгэл ханаж сурах эхний алхамаа хийгээрэй. Яаж гэж үү? Хоолоо идэж байхдаа, даалгавраа хийж байхдаа гэх мэтийн энгийн зүйлсээс л эхлэж болно. Хэтэрхий халуун байна, давстай байна гэх мэт гоншигнохын оронд халуун байгаад нь эсвэл хоол бэлэн байгаад нь талархахаас эхэлнэ. Болохгүй байгаа зүйлийг урьдчилж харах нь сайн ч гэлээ заримдаа тухайн зүйлийн мөн чанарыг ойлгоход саад учруулдагыг санахад илүүдэхгүй.

Өдөр бүр дор хаяж 20 минут уушгиныхаа чадлаар амьсгалахыг оролдоод үз. Яаж гэж үү? 4 хүртэл амьсгалаа аваад,  нэгээс эхлүүлэн тоолж мөн хугацаанд амьсгалаа түгжээж дараа нь найман тоотод амьсгалаа гаргана. Гүнзгий амьсгаа авч хэвлийгээ суллахыг мартаж болохгүй, яг л шаар шиг. Магадгүй та дасгалаа хийж байхдаа тоогоо алдах гэх мэт бэрхшээл тохиолдож болно. Гэхдээ үүнийг мартаад зүгээр л амьсгалж эхэл.

Таван минутын завсарлага аваарай. Тайван суугаад цонхоор харж, гадаах орчинг, тохиолдож буй үйл явцыг ажиглаарай. Харин утсаа оролдох, И-мейлээ шалгах нь тийм ч тохиромжтой бус. Гадаа цаг агаар ямар байгаа, тэнгэрийн өнгө ямар байгааг харж болох ч шүүмжлэхээс татгалзаж байгаа зүйлсийг эерэгээр хүлээж авах нь илүү дээр.

№10 Баярлаж сур

Өөрийн амьдралд тохиолдсон том, жижиг зүйлс эсхүл авсан шагнал, өөрт тань мэдэрсэн зүйл бүхэндээ баярлахыг хэлж байгаа юм. Баярлаж, талархах тутам амьдралыг сайн сайхнаар төсөөлж аз жаргалтай байх болно.

Өөрт байгаа зүйлсдээ баярла. Толгой хорогдох газартай, идэх хоолтой, эрүүл байгаадаа таларх. Танд сайхан бүхнийг мэдрүүлж, эргээд та талархах сэтгэл төрсөн хүн бүрийг ачийг мартаж болохгүй

Заримдаа жижиг зүйлсэд ч ач холбогдол өгөх хэрэгтэй. Учир нь жижиг зүйлс таны амьдралыг сайхан болохыг ойлгуулах болно. Өвлийн хүйтэн өдөр дулаан хүрмэндээ талархаж эсвэл зүгээр бялууны амтыг гайхаж, хэн нэгний магтаалд анхаарал хандууларай.

№11 Биелэхүйц зорилго тавь

Том зорилго тавьж болох хэдий ч жижиг зүйлсээр хурдан амжилтанд хүрч болно. Ингэснээр та аливааг гүйцэлдүүлж, өөр шинэ зүйлийг хийх урам зоригийг олж авах болно

Гүйцэлдүүлж дуусгаж чадаагүй бол өөрийгөө тарчлаах хэрэггүй.  Өөрийн анзаарсан зүйлсдээ тулгуурлаж дараагийн удаад өөрөөр хийх боломжтой юм. Алдаа гэж буруушаахын оронд туршлага гэж хүлээж авах нь илүү үр бүтээлтй аз жаргалтай байлгах болно.

№12 Эерэгээр сэтгэж бод

Сөрөг бодлууд нь таны оюун санаа, эрүүл мэндэд хортойгоос гадна аливааг хүлээж авах төсөөллийг тань сөргөөр өөрчлөх болно. Сөрөг төсөөлөлтэй байх нь хэвийн ч гэлээ хэт төвлөрөх нь буруу.

Сөрөг төсөөллөө битгий ихэсгэ. Хэрвээ танд сөрөг зүйлс бодогдох л юм бол умартах хэрэгтй. Жишээ нь хэрвээ та өөрийгөө царай муутай гэж бодож эхэлвэл зүгээр л би царай муутай гэсэн бодол л орж ирж байна гэж бодох хэрэгтэй.  Энэ тийм ч хэрэгтэй бодол биш.

Өнгөрсөн эсхүл ирээдүйд хэтэрхий их цаг хугацааг бүү зарцуул. Өнгөрсөнд тохиолдсон муу зүйлсэд хэт төвлөрөх нь одоод өөрийнхөөрөө амьдрахад тань саад болно. Мөн ирээдүйд санаа зовох нь одоогоос таныг холдуулах болно. Хэрвээ та өнгөрсөн эсхүл ирээдүй рүү аялаад байгаа бол таныг одоод барих зүйлсийг зурж тайвшраарай. Мод, цонхоор харагдаж байгаа бороо, Амьсгалж байгаагаа ч зурсан болно.

Юу тохиолдсон үүнийг мартаж болохгүй. Та замын түгжрэл мөнхөд түгжрэхгүй адил асуудал болгон мөнхийн бус. Аливаа зүйлс зөвхөн одоод л байгаа гэдгийг хүлээн зөвшөрөөх нь цааш явахад тус болно. 

Сэтгэл судлаач Д. Лхамсүрэн





     
     “Чиний хүсэл мөрөөдөл юу вэ?” гэсэн асуултанд “Аз жаргалтай сайхан амьдрах” гэж хариулдаг хүн олон. Гэвч ийм амьдралыг бүтээхийн тулд   юу хийх, яах ёстойгоо тэр бүр мэддэггүй. Тэгвэл танд хэрэгтэй чухал зөвлөмжийг хүргэж байна. Энэхүү зөвлөмжийг хэрэгжүүлэхэд таниас ямар хугацаа, хөрөнгө мөнгө, хүч чадал шаардахгүй зүгээр л жижигхэн өөрчлөлтүүдийг хийхэд л болно. Аз жаргалтай байхын тулд та амьдралыг хайрлаж, амьдралд хайртай байж сурах хэрэгтэй, Энэ нь танд хэцүү зүйлс огтхон ч тохиолдохгүй, таныг бухимдуулах зүйлс ахиж хэзээ ч бий болохгүй гэсэн үг биш юм. Харин хэцүү бүхэн тулгарах үед тайван байж, ухаалаг шийдвэр гаргаж, илүү амар тайван байж болохыг хэлж байгаа хэрэг.

Амьдралаа аз жаргалаар дүүрэн байлгах эхний алхам

Хором мөч бүхэнд одооноос эхэлж дурлацгаая

№1 Үр дүнг бодохоос татгалзья

Танд тохиолдолж буй зүйлсийн төгсгөл ямар ч байсан гэсэн тэвчээртэй хүлээж сурах нь чухал. Бид ихэвчлэн төгсгөлийг нь үзэлгүй аливаа зүйлийг одоо байгаагаар нь дүгнэж алдаа гаргадаг. Туйлын үнэн зүйл юу вэ гэвэл хүн ямар ч нөхцөлд өөрийн хариу үйлдэл бүхнээ тэвчиж чаддаг явдал. Иймд та үнэхээр тэсэхгүй нь, би чадахгүй нь гэж өөрийн эхлүүлсэн төлөвлөгөөгөө нураахын оронд өөрийнхөө гайхалтай нууц чадварын нэг болох “Тэвчээр”-ийг ашиглаад үзээрэй. Гэхдээ энэ нь таныг цаг ямагт өөрийгөө хянах хэрэгтэйг хэлээгүй. Харин  өөрийгөө хянах нь таны айдсаас эхлэлтэй бол та амьдралыг хэзээ ч хайрлахгүй байна гэсэн үг.

Нөхцөл байдалд хяналт тавих шаардлагатай байгаа бол чухам юунаас айж буйгаа тодруулах хэрэгтэй Жишээ нь та өөрийн гараар оройг зоог бэлтгэх гэж байвал хамгийн чухал орцоо мартсан байх нь төлөвлөсөн бүхэн бүтэхгүй, эсвэл та үргэлж бүтэлгүйтдэг гэсэн үг биш. Харин гагцхүү таны хандлага л тэр бүхнийг сүйрүүлж байгаа хэрэг юм.

№2 Аливаад уян хатан ханд

Мэдээж та өөрийнхөө биеийг яг л бусдынх шиг хүссэн хэлбэр, галбиртай болгож чадахгүй. Харин танд өөр олон сонголт бий. Өмнө дурьдсанчлан үр дүнгээс татгалзаж өөрийн сэтгэл хөдлөлөө удирдаж, үр дүн бүхэнд уян хатан хандаж сурах хэрэгтэй. Энэ нь танд ямар нэгэн муу зүйл тохиолдоход эерэг өөрчлөлтийг өгч байх болно.

Өөрийн бодол санаа үгсийг илэрхийлэхээс өмнө өөрөөсөө асууж заншаарайЯлангуяа хийж чаддаггүй, угаасаа чадвар байхгүй гэж боддог зүйлсээ илэрхийлэхдээ үнэхээр тийм, эсвэл оролдож үзэхээс айж байгаа эсэхээ өөрөөсөө асуугаарай. Та өөрийн хамгийн хатуу хяналттай байдаг зүйлсийг анзаарч эхэлсэнээр тэр зүйлсэд уян хатан хандаж сурах болно.

Өдөр тутмын улиг болсон зүйлсээ өөрчилж шинэчлэх хэрэгтэй. Том зүйлсээс эхлэх шаардлагагүй ч өдөр тутам хийдэг жижиг зүйлсээс эхэлхэд л болно. Жишээлбэл өдөр бүр алхдаг замаа өөрчлөх, орж заншсан цайны газар, кофе шоп гэх мэт

№3 Асуудлуудтай нүүр тулах нь

Хэн бүхэнд том жижиг асуудлууд тулгардаг ч түүнийг үл тоомсорлох нь түүнийг улам томруулахаас цаашгүй. Бүх зүйлсийг нэгэн мөчид л орвонгоор нь шийдэх шаардлагагүй. Харин асуудал тулгарах бүрийд л шийдэж байх нь таныг урт хугацаанд амьдралаа хайрлах дэглэмд сургаж буй хэрэг.

Асуудлын мөн чанарт хэтэрхий их цаг зарцуулсанаас илүү асуудлаас гарах гарц хайх нь илүү дээр. Жишээ нь гэр бүлийнхээ хэн нэгэнтэй ямар нэгэн зүйл дээр маргалдаж байгаа бол асуудал дээр маргахаас илүүтэйгээр хоорондоо бие биенээсээ яг юу хүсээд байгаагаа ярилцах нь хавь илүү

Тулгамдаж буй асуудал үнэхээр асуудал эсэхийг дахин лавлаарай. Заримдаа бид яагаад гэдгийг нь мэдэхгүй ч өөрөө асуудлыг бий болгосон байдаг. Жишээ нь утсаар ярих нь танд хэцүү, төвөгтэй байгаа бол чухам яагаад дургүй гэдгээ өөрөөсөө асуугаарай. Утга учиргүй зүйл өөрийгөө хүчлэх нь асуудал болоод байна  гэдгийг ойлговол таныг түгшээж байсан зүйлсээс ангижрах болно.

№4 Завсарлага ав

Эрч хүчээ эргүүлэн авч амьдралыг хайрлахад бүх зүйлсээс завсарлага авах нь заримдаа юу юунаас илүү хэрэгтэй. Өөртөө бага зэрэг цаг гаргах танд амралт болдог гэдгийг мартаж болохгүй.

Халуун устай хөөстэй ваннд суугаад хөгжим сонсож, ярьдаг ном хөгжим сонсох нь асуудлаа бодохгүй байхад туслана.

Заримдаа юу ч хийлгүй гиюүрч сууж болно. Та ажил болон сургуульда автобусаар явдаг бол энэ мөчийг ашиглаад өөрийг төсөөллийн хүчээ ашиглан сайхан бүхнийг бодох нь нэн чухал.

Зугаацах хэрэгтэй. Том ч бай, жижиг ч бай юу ч хийсэн болно. Аялалдаа явахдаа дуртай номоо унших. Гол нь энэ мөчид бүх зүйлсээс сатаарсан байх нь л чухал.

№5 Инээгээрэй

Инээд бол хамгийн сайн эм гэдэгчлэн хүний эрүүл мэнд, сэтгэл санаанд туслах
чухал зүйл нөлөөтэй. Инээсэнээр таны цусны эргэлт сайжирч, дархлааны тогтолцоо идэвхжиж тайвширч илүү сайн амрах болно. Түүгээр ч зогсохгүй цусны сахарыг багасгах нөлөөтэй. Мөн нүүрний арьс илүү өнгөлөг сайхан болдогийг мэдэхэд илүүдэхгүй.

Стрессдэж байгаа бол  орхиод дуртай нэвтрүүлгээ үзэж үзэж болно. Инээдэм нь таныг стрессийн түвшинг бууруулна

Найз нөхөдтэйгээ уулзаж дурсамжтай, хөгжилтэй бүтэлгүй мөчүүдээ эргэн дурсах хэрэгтэй. Бусадтай хамт инээх нь таны эерэг хандлагыг улам бэхжүүлнэ.

№6 Эрүүл мэндээ хамгаалаарай

Таны эрүүл мэнд бол таны сэтгэл хөдлөл болон хандлагад ихээр хамаатай зүйл. Ханиад хүрчихсэн байх үед амьдралыг хайрлана гэдэг юу л бол. Эрүүл мэндийнхээ төлөө хийсэн бүх зүйл таны хандлагыг өөрчлөх болно.

Дасгал хөдөлгөөн хийх нь сэтгэл санааг сайхан болгох даавар  ялгаруулж сэтгэл гутралаас сэргийлж таныг бөх нойрсуулна. Иймд өглөө шүдээ угааж байхдаа ч болов бага ч атугай дасгал хийх нь ач холбогдол ихтэйг битгий мартаарай
Гадуур алх, Гүй, Иогоор хичээллэ. Эсвэл зүгээр л хөгжим сонсоод бүжиглэ.

Ус ихээр уух нь таны эрүүл мэндэд чухал нөлөөтэй. Ус дутагдсанаар та ямар ч муу муухай зүйлсийг бодох болно. Харин их хэмжээний чихэр эсхүл кафейн агуулсан хүнс нь таны биен дэх усыг хороодог тул аль болох бага хэрэглэ.

Хангалттай унтаж амрах хэрэгтэй. Энэ дархлааны тогтолцоог дэмжиж сэтгэл гутрал, өвчлөлийг тань илааршуулж арьсыг амраах болно. Өдөр бүр 8-9 цаг хэрэв чадахгүй бол өдрийн цаг дуг хийж авах нь сэргэлтийг өгч чадна.

№7 Өөрчлөхийг хүсдэггүй зүйлсээсээ зарим үед татгалз

Амьдралыг хайрлахыг тулд шинэ зүйлсийг туршиж, өөрийгөө сорих хүсэл эрмэлзлэлтэй байж, түгшүүрт оруулах зүйлсийг хийж үзэх хэрэгтэй.  Амьдралыг хайрлах аз жаргалтай байх гэдэг нь айдаст автаж амьдрах бус уйтгар гунигтайгаа тэмцэх явдал.

Жижиг зүйлсээс эхэл. Гэрийн мухартаа шигдэхээс илүү шинэ зүйлийг туршиж үзэх тутам аливаа шинэ бүхнийг хийхэд амар байх болно. Шинэ зүйлсийг хийх айдсыг давахад оролдлого л туслах болно.

№8 Дуу дуул

Дуулах, ялангуяа найзуудтайгаа дуулах нь эндорфин, окситоцин гэх аз жаргалын гормоныг ялгаруулж стрессийг тань бууруулах болно. Хамтаар дуулах нь хүмүүстэй холбогдох нандин холбоохамгаалагдсан мэдрэмжүүдийг үүсгэж таныг ганцаараа биш гэдгийг ойлгуулж өгөх болно.

Гэрээ цэвэрлэж байхдаа, машинаа угааж байхдаа ч дуул. Энэ нь иогын дасгал таны амьсгалыг зохицуулдагтай адил. Та дуулж чадахгүй гэж бодож болно. Дараагийн Беойнсе байх албагүй. Гэхдээ юу гээч та өөрийгөө муу дуулдаг гэж боддог бол өөрийнхө өрөөнд ганцаараа дуулаад үз. Танд таалагдаж магад.

№9 Сэтгэл ханамж авч сур

Өнгөрснийг зүхэж, ирээдүйг өөрчлөх гэж яарахын оронд одоогоороо амьдрах нь аз жаргалтай байхын үндэс.

Сэтгэл ханаж сурах эхний алхамаа хийгээрэй. Яаж гэж үү? Хоолоо идэж байхдаа, даалгавраа хийж байхдаа гэх мэтийн энгийн зүйлсээс л эхлэж болно. Хэтэрхий халуун байна, давстай байна гэх мэт гоншигнохын оронд халуун байгаад нь эсвэл хоол бэлэн байгаад нь талархахаас эхэлнэ. Болохгүй байгаа зүйлийг урьдчилж харах нь сайн ч гэлээ заримдаа тухайн зүйлийн мөн чанарыг ойлгоход саад учруулдагыг санахад илүүдэхгүй.

Өдөр бүр дор хаяж 20 минут уушгиныхаа чадлаар амьсгалахыг оролдоод үз. Яаж гэж үү? 4 хүртэл амьсгалаа аваад,  нэгээс эхлүүлэн тоолж мөн хугацаанд амьсгалаа түгжээж дараа нь найман тоотод амьсгалаа гаргана. Гүнзгий амьсгаа авч хэвлийгээ суллахыг мартаж болохгүй, яг л шаар шиг. Магадгүй та дасгалаа хийж байхдаа тоогоо алдах гэх мэт бэрхшээл тохиолдож болно. Гэхдээ үүнийг мартаад зүгээр л амьсгалж эхэл.

Таван минутын завсарлага аваарай. Тайван суугаад цонхоор харж, гадаах орчинг, тохиолдож буй үйл явцыг ажиглаарай. Харин утсаа оролдох, И-мейлээ шалгах нь тийм ч тохиромжтой бус. Гадаа цаг агаар ямар байгаа, тэнгэрийн өнгө ямар байгааг харж болох ч шүүмжлэхээс татгалзаж байгаа зүйлсийг эерэгээр хүлээж авах нь илүү дээр.

№10 Баярлаж сур

Өөрийн амьдралд тохиолдсон том, жижиг зүйлс эсхүл авсан шагнал, өөрт тань мэдэрсэн зүйл бүхэндээ баярлахыг хэлж байгаа юм. Баярлаж, талархах тутам амьдралыг сайн сайхнаар төсөөлж аз жаргалтай байх болно.

Өөрт байгаа зүйлсдээ баярла. Толгой хорогдох газартай, идэх хоолтой, эрүүл байгаадаа таларх. Танд сайхан бүхнийг мэдрүүлж, эргээд та талархах сэтгэл төрсөн хүн бүрийг ачийг мартаж болохгүй

Заримдаа жижиг зүйлсэд ч ач холбогдол өгөх хэрэгтэй. Учир нь жижиг зүйлс таны амьдралыг сайхан болохыг ойлгуулах болно. Өвлийн хүйтэн өдөр дулаан хүрмэндээ талархаж эсвэл зүгээр бялууны амтыг гайхаж, хэн нэгний магтаалд анхаарал хандууларай.

№11 Биелэхүйц зорилго тавь

Том зорилго тавьж болох хэдий ч жижиг зүйлсээр хурдан амжилтанд хүрч болно. Ингэснээр та аливааг гүйцэлдүүлж, өөр шинэ зүйлийг хийх урам зоригийг олж авах болно

Гүйцэлдүүлж дуусгаж чадаагүй бол өөрийгөө тарчлаах хэрэггүй.  Өөрийн анзаарсан зүйлсдээ тулгуурлаж дараагийн удаад өөрөөр хийх боломжтой юм. Алдаа гэж буруушаахын оронд туршлага гэж хүлээж авах нь илүү үр бүтээлтй аз жаргалтай байлгах болно.

№12 Эерэгээр сэтгэж бод

Сөрөг бодлууд нь таны оюун санаа, эрүүл мэндэд хортойгоос гадна аливааг хүлээж авах төсөөллийг тань сөргөөр өөрчлөх болно. Сөрөг төсөөлөлтэй байх нь хэвийн ч гэлээ хэт төвлөрөх нь буруу.

Сөрөг төсөөллөө битгий ихэсгэ. Хэрвээ танд сөрөг зүйлс бодогдох л юм бол умартах хэрэгтй. Жишээ нь хэрвээ та өөрийгөө царай муутай гэж бодож эхэлвэл зүгээр л би царай муутай гэсэн бодол л орж ирж байна гэж бодох хэрэгтэй.  Энэ тийм ч хэрэгтэй бодол биш.

Өнгөрсөн эсхүл ирээдүйд хэтэрхий их цаг хугацааг бүү зарцуул. Өнгөрсөнд тохиолдсон муу зүйлсэд хэт төвлөрөх нь одоод өөрийнхөөрөө амьдрахад тань саад болно. Мөн ирээдүйд санаа зовох нь одоогоос таныг холдуулах болно. Хэрвээ та өнгөрсөн эсхүл ирээдүй рүү аялаад байгаа бол таныг одоод барих зүйлсийг зурж тайвшраарай. Мод, цонхоор харагдаж байгаа бороо, Амьсгалж байгаагаа ч зурсан болно.

Юу тохиолдсон үүнийг мартаж болохгүй. Та замын түгжрэл мөнхөд түгжрэхгүй адил асуудал болгон мөнхийн бус. Аливаа зүйлс зөвхөн одоод л байгаа гэдгийг хүлээн зөвшөрөөх нь цааш явахад тус болно. 

Сэтгэл судлаач Д. Лхамсүрэн




Фройд "ГомоСексийн" тухай гар захидал



1935 он, 4-р сарын 9

Проф, Доктор. З.Фройд

Хадагтай танаа /Нэрийг нь нууцалжээ/

Би бээр хүүгийн тань бэлгийн чиг баримжаа гомосекс болохыг дурьдсан таны захидлыг хүлээн авлаа. Хүүгийнхээ талаар мэдээлэл өгөхдөө гомосекс гэх нэр томъёог огтхон ч дурьдаагүй тань миний гайхшралыг ихээр төрүүлж байна. Юуны учир зайлсхийх болсноо тайлбарлаж болох уу ? Бэлгийн чиг баримжаа нь гомосекс байлаа гээд ямар ч давуу тал байхгүй нь мэдээж. Тэглээ гээд үүнээс ичих, эсвэл дутагдалтай тал, оюуны бэрхшээл хэмээн ойлгох ёсгүй. Ерөөс ижил хүйстнээ сонирхох явдлыг өвчний ангилалд багтаах боломжгүй. Бидний хувьд бэлгийн үйл ажиллагааны (чиг баримжааны) өөрчлөлт, ондоошил нь түүний хөгжлийн үе шатад тохиолдох гацалтаар (фиксац үүсэх) тодорхойлогддог гэж үздэг. Эртний, орчин цагийн олонд танигдсан, аугаа хүмүүсийн цөөнгүй хэсэг нь гомосекс байсныг энд хэлье (Платон, Леонардо Да Винчи, Микеланжело гэх мэт). Иймд гомосексийг гэм зэм хэмээн буруушаах, эсвэл түүнд харгис шийтгэл оноохын аль нь ч асар шударга бус явдал болно. Та үл итгэх аваас Хавлок Эллисийн ном, зохиолуудтай танилцахыг санал болгож байна. 

Надаас тусламж эрэхийн учир нь миний бие гомосекс чиг баримжааг болиулж, түүнийг нь буцаагаад гетеросекс (эсрэг хүйстнээ сонирхох) болгож чадна хэмээн найдсаных биз ээ. Хариултыг нь хэлье. Ерөнхийдөө ийм ажилбар амжилтанд хүрнэ гэж баттай хэлж чадахгүй. Үгүй болсон гетеросекс дур хүслийг ажилбарын дүнд бий болгох нь маш ховор. Мөн эмчилгээний үр дүнг ч шалгах боломжгүй байдаг.

Иймд би таны хүүд өөр аргаар л тусалж чадна гэсэн үг. Хэрэв хүү тань гутранги, невротик шинжтэй, зөрчилтэй, нийгэмшээгүй бол түүнийг гомосекс эсэхээс үл хамааран өндөр бүтээмжтэй, тайван зантай, нийтэч болгоход нь миний анализ тусалж юуны магад. Нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрч байгаа бол хүүгээ надтай уулзуулах хэрэгтэй. Таны хүү Венад ирэх эсэхийг мэдэхгүй ч миний бие ойрын хугацаанд гадагшаа явах төлөвлөгөөгүй байна. Хариу захидал илгээхээс бүү төвөгшөөгөөрэй.

Таныг хүндэтгэсэн,

Фройд


(Энэхүү захидлыг нэрт сексологич Алфред Кинси 1955 онд Америкийн сэтгэцийн эмгэг судлалын холбооны сэтгүүлд хэвлүүлсэн байна) 

Энэхүү захидал нь гомосексийн талаар Фройдын үзэл баримтлалыг тодорхой өгүүлдэг. Үүнд дурьдсанаар бэлгийн чиг баримжаа нь Фройдын тайлбарласнаар бэлгийн хөгжлийн үед (sexual development) буюу бага насанд үүсдэгийг элдэв хоёрдмол санаагүйгээр бичжээ.

Орчуулсан Л.Энхтүшиг







1935 он, 4-р сарын 9

Проф, Доктор. З.Фройд

Хадагтай танаа /Нэрийг нь нууцалжээ/

Би бээр хүүгийн тань бэлгийн чиг баримжаа гомосекс болохыг дурьдсан таны захидлыг хүлээн авлаа. Хүүгийнхээ талаар мэдээлэл өгөхдөө гомосекс гэх нэр томъёог огтхон ч дурьдаагүй тань миний гайхшралыг ихээр төрүүлж байна. Юуны учир зайлсхийх болсноо тайлбарлаж болох уу ? Бэлгийн чиг баримжаа нь гомосекс байлаа гээд ямар ч давуу тал байхгүй нь мэдээж. Тэглээ гээд үүнээс ичих, эсвэл дутагдалтай тал, оюуны бэрхшээл хэмээн ойлгох ёсгүй. Ерөөс ижил хүйстнээ сонирхох явдлыг өвчний ангилалд багтаах боломжгүй. Бидний хувьд бэлгийн үйл ажиллагааны (чиг баримжааны) өөрчлөлт, ондоошил нь түүний хөгжлийн үе шатад тохиолдох гацалтаар (фиксац үүсэх) тодорхойлогддог гэж үздэг. Эртний, орчин цагийн олонд танигдсан, аугаа хүмүүсийн цөөнгүй хэсэг нь гомосекс байсныг энд хэлье (Платон, Леонардо Да Винчи, Микеланжело гэх мэт). Иймд гомосексийг гэм зэм хэмээн буруушаах, эсвэл түүнд харгис шийтгэл оноохын аль нь ч асар шударга бус явдал болно. Та үл итгэх аваас Хавлок Эллисийн ном, зохиолуудтай танилцахыг санал болгож байна. 

Надаас тусламж эрэхийн учир нь миний бие гомосекс чиг баримжааг болиулж, түүнийг нь буцаагаад гетеросекс (эсрэг хүйстнээ сонирхох) болгож чадна хэмээн найдсаных биз ээ. Хариултыг нь хэлье. Ерөнхийдөө ийм ажилбар амжилтанд хүрнэ гэж баттай хэлж чадахгүй. Үгүй болсон гетеросекс дур хүслийг ажилбарын дүнд бий болгох нь маш ховор. Мөн эмчилгээний үр дүнг ч шалгах боломжгүй байдаг.

Иймд би таны хүүд өөр аргаар л тусалж чадна гэсэн үг. Хэрэв хүү тань гутранги, невротик шинжтэй, зөрчилтэй, нийгэмшээгүй бол түүнийг гомосекс эсэхээс үл хамааран өндөр бүтээмжтэй, тайван зантай, нийтэч болгоход нь миний анализ тусалж юуны магад. Нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрч байгаа бол хүүгээ надтай уулзуулах хэрэгтэй. Таны хүү Венад ирэх эсэхийг мэдэхгүй ч миний бие ойрын хугацаанд гадагшаа явах төлөвлөгөөгүй байна. Хариу захидал илгээхээс бүү төвөгшөөгөөрэй.

Таныг хүндэтгэсэн,

Фройд


(Энэхүү захидлыг нэрт сексологич Алфред Кинси 1955 онд Америкийн сэтгэцийн эмгэг судлалын холбооны сэтгүүлд хэвлүүлсэн байна) 

Энэхүү захидал нь гомосексийн талаар Фройдын үзэл баримтлалыг тодорхой өгүүлдэг. Үүнд дурьдсанаар бэлгийн чиг баримжаа нь Фройдын тайлбарласнаар бэлгийн хөгжлийн үед (sexual development) буюу бага насанд үүсдэгийг элдэв хоёрдмол санаагүйгээр бичжээ.

Орчуулсан Л.Энхтүшиг