Нүүдэл суудал: нийгмийн сэтгэлзүй

Хэдэн жилийн өмнө Италийн хоёр эрдэмтэн оюутнуудтай уулзалт хийх үеэрээ миний бодож явсан нэгэн зүйлийн талаар маш таатай зүйлийг дурсаж билээ. Тэд этноархеологийн чиглэлээр судалгаа явуулдаг бөгөөд монголчуудын өвөлжөө, нутагшлын тухай судалгаа хийж байв. Тэд хэлэхдээ:
“Монголчууд хичнээн зууны өмнө Европынхны гаргасан алдааг давтах гэж улайрч буй нь харуусалтай. Нүүдлийн соёл иргэншил бол нийгмийн нэгдмэл байдал, хүний мөс чанарыг хамгийн дээд цэгт хадгалж ирсэн соёл” хэмээн өгүүлж билээ. Чухамдаа өмнөөс нь баахан монголчууд дүрлийтэл ширтэж суугаа болохоор тэгж хэлсэн ч байж болох юм. Ямартай ч чухал үг.

Нүүдэлчдэд нийгэм байсан. Тэр нийгэм нь одоогийн бидний мэдэх нийгмээс тэс өөр бөгөөд түүнийг бүтээж буй хүмүүсийнх нь сэтгэлзүйн байдал тэс өөр байлаа. Атгаг санаа, хар муу хэл, буруу зөрүү хэрэг мэдээж байж л байсан. Харин тэдний нэгдмэл байдал бие биедээ хүч хавсрах, бие биенээ өгүүлэх, мал дагасан бор баараг амьдралаас гарахааргүй төгс нийгэм байсан шиг санагдана.  Хүний мөс чанарыг эрхэмлэсэн, хүнд байж болох хүмүүнлэг энэрэнгүй нийгэм байжээ гэж болохоор. Үүнийгээ бид хуучин гэсэн үгээр хулдах дуртай. Тиймээ хуучин одоо шинийг харъя. Бид хотод унаанд суухдаа хулгайчийн тухай бодох хэрэг гарна, ажил хөөцөлдөхөөр гарахдаа хүн суртлын тухай эсвээс хахуулийн тухай бодно, бусдад яаж харагдах тухайгаа бас бодно. Ийм түг түмэн бодолтойгоо шуурган дунд явж орно цаана нь ийм бодолтой өчнөөн хүн бий. Бие биенээ хардаж, муу санаж, бүх хүн миний өрсөлдөгч мэт харагдана. Энэ бол сууриншил. Үүнийг тодорхой жишээгээр авч үзье:

            Хөдөөнөөс хотод нүүж ирэгсдийн тухай асуудал. Тэдний өмнө жинхэнэ соёлын асуудал тулгарна. Тэд хөдөө байдаг шигээ дээлээ өмсөөд дураараа ярьж болохгүй гэдгээ ухаарна. Энэ нь нэг талаас нийгэмшлийн үзэгдэл ч нөгөө талдаа нийгмийн сэтгэлзүйн ойлголт. Ингээд тэд хотынхны нэгэн адил европ хувцас худалдан авч яриа хөөрөөгөө ч цэгнэж эхэлнэ. Учир нь энд ирэгсэд түүнийг даган дууриах ёстой гэсэн хандлага, бодол тэднийг хөтөлдөг. Харилцаандаа үгээ цэгнэж хөдөөнийх гэдгээс зайлсхийх нь ч чухал шиг санагдана. Энэ бол орон зай болоод ижилслийн тухай асуудал болоод энд “хотынхон” гэдэг ижилсэл хүмүүсийн бодолд нөлөөлж, хотынхон дагуулах ёстой гэсэн ойлголт тэднийг ийм зүйлд хөтөлж байдаг. Ингээд амьдрах гээд зүтгэнэ. Хаана амьдрал хялбар биш байж болох ч сууриншил болоод хүн ам төвлөрсөн газар өрсөлдөөн бий болдог. Энэ хэрээрээ хүний амиа хичээх чанар илэрч, хүмүүнлэг байдал алдагддаг. Суурин соёлтой болоод нүүдэл соёлын ялгаа нь нийгмийн сэтгэл судлалын судлагдахуун болж байгаа юм. Энэ бол суурин болоод нүүдэл иргэншлийн харьцуулал биш бөгөөд сууриншил болоод нутагшлын ялгааны асуудал, олон нийтийн харилцаа болоод сэтгэлзүйн ялгаа гэдгийг тодотгох гэсэн хэрэг.

Уртнасангийн Бямбаням


Монгол сэтгэлзүй цуврал нийтлэл # 3