Олимпийн тамирчдыг ялагдалд бэлтгэх нь

Олимпийн тамирчидтай ажилладаг зарим спортын сэтгэл судлаачид тамирчдыг зоригжуулах уламжлалт арга болох сүүлийн  хэдэн минутанд ялагдлын тухай юу ч битгий бод, тэгээд хэзээ ч бүтэхгүй гэж элдэв янзын шалтаг бүү тооч ! хэмээн аль алиныг нь тайлбарлан тэдний адил төстэй байдлын тухай санаануудыг хэлэлцдэг. Сүүлийн 10 жилд мэргэжилтнүүд ирээдүйн олимпийн тамирчидтай ажиллахын тулд одоо ашиглаж буй аргаа өөрчлөх хэрэгтэй гэж үзэж байна.

Тэд нарын хувьд тамирчдыг зөвхөн ЯЛАЛТ-ЯЛАЛТ-ЯЛАЛТ болон АЛТ-АЛТ-АЛТ гэсэн бодолд төвлөрүүлэх бус тэднийг олон янзын үр дүнд тэр дундаа ялагдалд бэлтгэх хэрэгтэй гэж үзэж байна.

АНУ-ын Олимпийн хорооны спортын ахлах сэтгэл судлаач Петер Хаберл “Тамирчид бэлтгэл хийж байхдаа мэдээж ялахыг л хүсч байдаг боловч хэрвээ би ялагдвал яах вэ” гэсэн бодлыг ч бас зайлшгүй бодож байх хэрэгтэй” гэжээ.

Сүүлийн 15 жилд Олимпийн тамирчидтай ажиллаж байгаа сэтгэл судлаач Петер Хаберл “Олон жилийн туршид тогтсон энэ хандлага өөрчлөгдөх нэн шаардлагатай болсныг сүүлийн үед хийгдэж буй судалгаанууд харуулж байна” гээд 2007 оноос өөрчлөн шинэчлэлт хийж эхэлсэн байна.

Сүүлийн үед хийгдэж буй судалгаанаас үзэхэд сүүлийн 25 жилийн туршид бид тамирчдыг илүү хүчирхэг болгохын тулд тэдний бодол санааг хүчээр удирдаж, тэдэнд үүссэн сөрөг сэтгэл хөдлөл, үхмэл бодлуудыг хүчээр устгаж  өөрөөр хэлбэл “зомби” шиг байлгахыг оролдож ирсэн. Тамхи татах талаар бодохгүйг хичээж буй тамхичдаар жишээ татаж болох юм. Тамхичдын хувьд тамхи татахыг хүсэх бодлууд маш хүчтэйгээр илэрдэг бөгөөд тэрхүү бодлоосоо илүүтэйгээр энэ явдлаа эцэслэж тамхинаас гаръя гэсэн бодлоо илүү дээгүүр буюу хүчтэйгээр бодсоноор даван туулж чаддаг. Олимпийн тэмцээнд медальгүй үлдэж магадгүй гэсэн айдсаас үүсэх дарамтнаас болж тамирчдад хэт мэдрэмтгий байдал үүсдэг тул дээрх аргаар  энэхүү байдлыг зогсоох хэрэгтэй.
Дасгалжуулагч Кевин Фрэйр Недерландын тэшүүрийн алдарт тамирчин Свен Крамерыг Ванкувэрийн олимпийн эрэгтэйчүүдийн 10000 метрийн тэшүүрийн тэмцээнд оролцох эрхийг хассаны дараа түүнийг тайвшруулж байгаа зураг  юм.
Яг энэ тохиолдолд Харвардын сэтгэл сэтгэл судлаач Даниел Вегнерийн явуулсан судалгаанаас үзэхэд тамирчдын таагүй сэтгэл хөдлөл өөрөөр хэлбэл тархинд үүссэн бодол нь амжилтгүй болсон үед тамирчинд үүссэн тэрхүү хэт мэдрэмтгий байдлыг түр зуур л тайвшруулж дарж чаддаг байна. Бидний тархи нэг талаас хэрэгцээгүй бодол санаануудыг хөөхийг оролдож байдаг боловч нөгөө талд хориглосон өөрөөр хэлбэл хүсээгүй сөрөг бодол санаануудыг эрж хайж байдаг. Хэрвээ чиний тархины нэг хэсэг ялагдлын тухай бодлуудыг хөөхийг оролдож байхад нөгөө хэсэг нь тэр чигтээ ялагдах тухай бодсоор л байдаг гэсэн үг юм.

Тиймээс маш олон спортын сэтгэл судлаачид олимпийн тэмцээнд ялагдах айдсын оронд тамирчдыг урамшуулж, зоригжуулах аргыг түлхүү ашигладаг байсан. Үүссэн урам зоригыг өөрөөр нь хүлээн зөвшөөрүүлэх, үүний дараагаар тэмцээнд оруулах гэсэн процессийн дагуу ажилладаг байна. Хэдийгээр энэ нь жирийн нэг иогийн багшийн хэлдэг үгнүүд шиг санагдах ч ямар нэг сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй.

Айдсаа анзаарах нь зүйтэй боловч түүний дараагаар одоогийн хэвийн байдалдаа зөв эргэн ирэх хэрэгтэй гэж Сочид ажиллаж байгаа АНУ-ын цанын холбооны спортын сэтгэл судлаач Лаурен Лоберг хэлж байна.

Мөн тэрээр тэмцээнд оролцож буй эмэгтэй тамирчиддаа хандаж “Альпийн нуруу-энэ бол дэлхий дээрх бүхий л газруудаас хамгийн гайхалтай газар, энд тэмцээнд оролцоно гэдэг юутай гайхалтай вэ, энэ сайхан байгалийг биширч, үзэсгэлэнт байдлыг олж хараад дотоод сэтгэлдээ чангаар дуул, чангаар орил. Хэсэг хугацааны дараа зөвхөн азтай боломжийг л бод, энэ өдөр би юу хийж чадах вэ? Би энэ зүйлийг хийж чадсанаараа хэрхэн гайхалтай амжилтыг бий болгох вэ” хэмээн ялалтын тухай биш, зүгээр өөрийн дотоод ертөнцтэйгөө сайн ярь гэж зөвлөж байна.

Харин Сочид ажиллаж буй АНУ-ын агаарын цаначидтай ажиллаж буй спортын сэтгэл судлаач Никол Детлинг тамирчиддаа хандаж “Амттай сайхан ялалт байгуулахын тулд “ХЭРВЭЭ” гэдэг бодлоо бүр мөсөн хаях хэрэгтэй” гэж зөвлөж байна.

“Бүтэлгүйтэл ямар муу үр дагавартай вэ? Надад тохиолдож байсан хамгийн муу тэмцээн юу билээ? Хэрэв чи медаль авч чадахгүй бол яах вэ? Түүний дараа юу тохиолдох вэ? Заримдаа би энэ талаар тамирчидтайгаа ярилцаж, тэдний дотоод айдсыг гадагшлуулахыг хичээх хэрэгтэй” Детлинг

Сочигийн өмнө, агаарын цаначин Эмили Күүк нь Детлингийн зааварчилгаан доор энэхүү этгээд төсөөллийн дасгалаар бэлтгэж хийжээ. Күүк Олимпийн тэмцээний дараа ганзага хоосон алт, мөнгө, хүрэл гээд ямар ч медальгүй буцаж ирвэл түүний найзууд болон гэр бүлийнхэн ямар хариу үйлдэл вэ гэдгийг өөрт нь төсөөлүүлсэн байна. Тэрээр хайртай хүн бүрийнхээ үзүүлэх хариу үйлдлийг нэг бүрчлэн богинохон тэмдэглэл болгон хөтөлсөн ба тэрээр өөрийг нь гайхшруулах зарим зүйлсийг олж нээсэн байна. Эцэст нь, тэрээр бүгдэд нь зүгээр байна гэдгийг ойлгосон. Тэдний хайр, тэдний харилцаа,  сэтгэл унахаар муу байсан ч юу ч өөрчлөгдөхгүй гэдгийг ухаарчээ. Яагаад гэвэл Олимпийн тэмцээнд оролцогчид тэдний гэр бүл, нутгийнхан, ялангуяа бүхэл бүтэн улсын алтан медалын мөрөөдөл зэрэг маш их хүлээлт, асар хүчтэй дарамт шахалтын доор тэмцээнд оролцдог.

“Тамирчдын сэтгэлзүйд энэ дарамт байнга байдаг боловч Олимпийн тэмцээний үед тэд бүгд энэхүү мэдрэмжээ дарах хэрэгтэй болдог. Би улс орныхоо нэр хүндийг унагаах нь хамгийн гутамшигтай явдал гэсэн энэ бодол нь тамирчдыг сэтгэлзүйн хувьд төөрөгдөлд оруулж байдаг.”  АНУ-ын усан пологийн шигшээ багийн сэтгэл зүйч Хабэрл хэлсэн байна.

 “Тамирчин тэмцээнд сайн оролцож амжилт үзүүлж чадаагүй явдлыг сонины гарчиганд “Үндэсний гашуудлын үе”  гэж нэрлэх эсвэл Төрийн далбааг хагас бөхийлгөсөн байдалтай нийтэлж байсан тохиолдлыг лав би санадаггүй. Би тамирчиддаа энэ нэг л зүйлийн тухай ойлгуулахыг хичээдэг юм.
Ютагийн Парк хотын Виза чөлөөт стилийн олон улсын тэмцээний бэлтгэлийн үеэр харайж буй Эмили Күүкийн зураг.
Арванхоёрдугаар сард Паралимпийн цаначин Катлин Сарубби 2014 оны Паралимп тэмцээний дөрвөн гол сонгон шалгаруулах тэмцээний турш амжилт болон бүтэлгүйтлийн тухай өөрийнхөө оюун санаанд арай өөр өнцгөөс эргэцүүлэх хэрэгтэй болсон. Бэлтгэлийн уралдааны эхний тойрогт Сарубби унаж ухаан алдсан ба доргилтоос болж маш хүнд гэмтэл авч цаашид тэмцээнд оролцох чадваргүй болсон юм.

Гэмтэхээсээ өмнө маш олон ялалт, амжилтыг төсөөлөх үед өөртөө итгэлтэй байдлыг улам ихээр мэдэрч  маш сайн гүйцэтгэхдээ бэлэн байдаг бол гэмтлийн улмаас энэ бүхнийг гүйцэтгэх боломжгүй болоход эл явдал маш хүнд цохилт болдог” Сарубби

Дэтлинг өөрийн тамирчидтайгаа тэдний ур чадварын тухай бүгдийг нь, тэр ч бүү хэл хамгийн бага зүйлийг ч орхигдуулахгүйгээр ярилцаж тэднийг зоригжуулдаг. Мөн ямар зорилгод хүрсэн бэ, энэхүү зорилгодоо хүрэхийн тулд ямар арга замыг туулсан бэ гэдгийг нь хүртэл нэг бүрчилэн асуудаг. Эдгээр нь хувь хүмүүст хамгийн чухал зүйл байдаг хэдий ч бидний соёлд тийм ч чухал зүйл биш юм.”  Детлинг

Харин Саруббигийн хувьд түүний эцэг эхийн түүнтэй харилцах харилцаа нь эдгээр ур чадварыг ялгаж танихад тусалдаг юм. “Миний эцэг эх миний азгүйтлийг ойлгож цаашид намайг энэ бүхэнтэй хэрхэн тэмцэх арга замыг ойлгуулж өгдөг." Детлинг

Жон Кэндигийн “Хэрэв чи медальгүйгээр өөртөө итгэлтэй байж чадахгүй бол чи хэзээ ч медальтайгаар сэтгэл ханамжтай байж чадахгүй ” гэдэг философийг Дэтлинг өөрийн тамирчдаа идэвхжүүлэхийн тулд үргэлж ашигладаг.

 “Эцсийн эцэст, медаль гэдэг бол зүгээр л төмрийн хэлтэрхий юм” “Чи төмөртэй ба төмөргүй байснаараа өөр хүн болохгүй. Чи хэн бэ? Чи дэлхийд юу авчирсан бэ? Юу ч өөрчлөгдөхгүй шүү дээ.” Дэтлинг

Эх сурвалж:
www.nbcnews.com

Мелисса Дэйл

Орчуулсан Л. Сарангэрэл