Спортын сэтгэл судлаач

Сэтгэл судлал бол бусад шинжлэх ухаантай харьцуулбал харьцангуй залуу бөгөөд хурдацтайгаар хөгжиж буй шинжлэх ухаан билээ. Ялангуяа салбар ухаан болох спортын сэтгэл судлалын тодорхойлт, онол, техник зэрэг нь цаг бүр өөрчлөгдөн шинэчлэгдсээр байна. ”Спортын сэтгэл судлал бол бие махбодын үйл ажиллагааг хангах суурь сэтгэл судлалын салбар ухаан юм”. (Morgan 1972) Энэхүү тодорхойлт хамгийн анхны бөгөөд оновчтой нь гэж судлаачид үздэг юм. “Спортын сэтгэл судлаачид бол мэргэжлээ арай өөр хэв маягаар эзэмшиж хэрэглээ, судалгаа, онол зэргийг улам сайжруулж байдаг.” (Dishman 1983)
Харин “Association for Applied Sport Psychology (AASP)” спортын сэтгэл судлал мөн тус мэргэжлийн нийгэмлэгийг ерөнхий бөгөөд оновчтойгоор хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц тайлбар хийсэн юм. Спортын сэтгэл судлал бол сэтгэл судлалын нэгэн салбар ухаан бөгөөд сэтгэл зүйн нөлөө, түүнд нөлөөлж чадахуйц бусад хүчин зүйл буюу оролцоо, спорт гүйцэтгэл, бэлтгэл, бие махбодын үйл ажиллагаа, хэрэглээний мэдлэг зэргийг өдөр тутмын хүрээнд сайжруулах үүрэгтэй шинжлэх ухаан юм гэжээ.
Спортын сэтгэл судлаачид юу хийдэг вэ ?
Спортын сэтгэл судлаачид нь судалгаа, боловсрол, хэрэглээ гэсэн гурван хүчин зүйлтэй уялдаа холбоотой ажилладаг.
Судалгааны арга зүй, хандлагын талаарх төрөл бүрийн асуудлуудад зохих хариулт өгөхийн тулд спортын сэтгэл судлаачид их сургуулиуд дээр ажиллаж байна. Практик, лаборатори, орчин зэрэг судалгааны төрлүүд нь спортын сэтгэл судлал дахь анатомын талаарх мэдлэгт хувь нэмэр оруулдаг.
Боловсролын үйл ажиллагаанд спортын сэтгэл судлаачид нь оюутнуудад их сургуулийн анги танхимын хүрээнд зорилго, дасгалжуулагч болон зохион байгуулагч нарт спорттой холбоотой мэдээлэл олгож, тамирчны бэлтгэл сургуулилтын оролцоо, түүнийг амжилтанд хүргэхэд мөн тэдэнд спортын сэтгэл судлалыг санал болгож туслана.
Хэрэглээний үйл ажиллагаанд спортын сэтгэл судлаач нь психометрийн аргыг хэрэглэж тамирчны амжилтаар ур чадварыг тодорхойлох, бие хүн ба гүйцэтгэлийн холбоог тодорхойлдог.
Спортын сэтгэл судлалаачид өөрсдийн гэсэн арга барилаар онолын болон практик гэсэн чиглэлээр ажилладаг. Онолын судлаачид тамирчинд мэргэжлийг нь боловсрол талаас нь сургаж биеийн идэвхи, бэлтгэл, спорт зэргийг судалдаг. Харин спорт дахь сэтгэл судлалын хэрэглээ, бэлтгэлийн орчныг гол чиглэлээ болгодог судлаачдыг практик спортын сэтгэл судлаач гэнэ. Тамирчны гүйцэтгэлийг сайжруулах стратеги боловсруулан дасгалжуулагч, спорт зохион байгуулагч нартай орчинд нь хамтран ажиллаж, тамирчин эсвэл баг бүрэлдэхүүнд сонирхогчоос мэргэжлийн түвшинд зөвлөгөө өгдөг.

Ашигласан материал : Arnold LeUnes, Sport Psychology, 2008
Л.Энхтүшиг