Сэтгэл Судлал

Бүлгийн бусад гишүүддээ нөлөөлөхийг эрмэлздэг гишүүнийг манлайлагч гэнэ. Тэдэнд ёс төдий буюу албан ёсны хүч чадалтай байх төдий л чухал биш аж. Харин түүний цаана "хаан ширээ" байж болох бөгөөд зарим хүмүүс удирдагчийн албан ба албан бус үйл ажиллагаанаас илүү ихээр нөлөөлж чаддаг байна (Ridgeway, 1983). Манлайлагч ихэвчлэн бүлгийн гишүүдэд хүлээн зөвшөөрөгддөг. Манлайлагчид хэд хэдэн шинж чанаруудыг эзэмшсэн байх бөгөөд тэр дундаа бусдад нөлөөлөн зааварлах чадвар, үнэмшилтэй ярих, бүлэгт гадаад ертөнцийг төсөөлүүлэх, ямар нэг үйл ажиллагаа ба хөтөлбөрийг санаачлах, зохион байгуулах, бүлгийн гишүүдийн маргалдаанд дунджийг баримтлах, ёс суртахуун нь өндөр, бүлгийн гишүүдээс зөвшөөрөл авах зэрэг чадваруудтай байдаг.

Анх нийгмийн сэтгэл судлаачид бие хүний сэдэв дээр түлхүү судалж, манлайлагч хүнд байх зан чанаруудыг олон дахин бий болгох гэж хичээдэг байсан. Гэхдээ энэ судалгаа байж боломгүй хэрэг. Манлайлагчид өөр бусадтайгаа яг адилхан байдаггүй. Харин тэдний нийтлэг чанарууд илүү ухаалаг, бас аман яриа нь удирдагч бус хүмүүсээс илүү байдаг. Дараагийн нөхцөл байдлын хандлага нь хүний эзэмшиж авсан зүйлээс илүү манлайлагчийн байр байдалд түлхүү анхаардаг аж. Энэхүү таамаглалаар бол ямар ч хүн байсан манлайлагч болох боломжтой. Харин манлайлагч болсон нөхцөлд бүлгийн өрнөж буй зорилгод нийцэж чадах хэрэгтэй гэдэг. Тэдгээр элементүүдэд нийцэхийн тулд дүрийн шаардлага, хэрэгцээгээр цаг үргэлж өөрчлөгдөх ёстой болдог (Fiedler, 1981).

Хүний манлайлах чадвар нь түүнийг дагагчдын хэрэгцээ, хүлээлт болон нөхцөл байдлын төрөл бүрийн шаардлага зэргээс шалтгаалдаг. 

Өргөн хүрээний судалгаа хийгээд манлайлагчийн үйл ажиллагааны цаад нөхцлийг ойлголгүйгээр "сайн"-"муу" гэж ангилан баталж болохгүй. Манлайлагчийн хэв маягийн ардчилсан ба албадлагын гэсэн өргөн хүрээний сэдэв байдаг. Ардчилсан хэв маяг нь бусдыг ятгаж, мөн зөвшилцөж байж шийдвэрт хүрдэг бол албадлагын хэв маяг нь ганцаараа шийдвэр гаргаж, тушаах хэлбэртэй байдаг. Бүхий л нөхцөлд үр нөлөөтэй байж чаддаг манлайлагч гэж хаана ч байхгүй харин нэг хүрээлэлд үр бүтээлгүй байна гэсэн үг биш юм. Жишээ нь, албадлагын хэв маягийн манлайлагчид зайлшгүй, шаардлагатай нөхцөлд хамгийн их үр нөлөөтэй байдаг. Арми бол албадлагын хүчний бүтэцтэй. Нөгөө талаас ардчилсан манлайлагчид бүлгийн гишүүн тус бүрийн эрх ба бүлгийн гишүүдийн зарим санал нийлэхгүй байдалтай нөхцөлд илүү үр нөлөөтэй байж чаддаг.

Halpin (1966) манлайлагч хүнд байдаг зорилтод чиглэсэн ба бүлгийг дэмжихээр чиглэгдсэн гэж хоёр хэмжигдэхүүнийг тайлбарлажээ. Зорилтод чиглэсэн манлайлагч бол ажилаа хийж дуусгахыг эрмэлзэнэ. Тэд бусдыгаа тавьсан үр бүтээмжтэй зорилгыг биелүүлэхэд чиглүүлж чаддаг. Нийгмийн манлайлагчид бол бүлэг дэх хүмүүст анхаарлаа хандуулдаг. Тэд бүлгийг дэмждэг бөгөөд хамтарч тавьсан зорилгодоо хүрэхээсээ илүүтэйгүүр нийгмийн харилцан үйлчлэлийг түлхүү авч үздэг. Байнгын бүлэгт нийгмийн үйл ажиллагаа болон зорилгыг хариуцсан тусдаа манлайлагчид байдаг. Харин хэзээ ч өөрчлөгдөхгүй бүлэгт урт хугааны зорилтыг биелүүлэхэд тусалж чадах манлайлагчид хэрэгтэй байдаг.