Сэтгэл Судлал

Стресс гэж юу болох талаар бүх хүмүүст өөрийн гэсэн төсөөлөл байдаг ч бидний ихэнх нь стресс хэмээх ойлголтын тодорхойлолт яг ийм байдаг гээд гэвэл нилээд хэцүү зүйл болно. Зарим судлаачид биднийг зовоож байдаг өдөөгчөөр (стрессор) стрессийг тодорхойлдог. Бусад баримтлалаар бол орчны (орчин нийдтээ муу биш байж ч болно) аюулд үзүүлж буй бие махбодын хариу үйлдэл гэж тайлбарладаг. Зарим тохиолдолд стрессорт сэтгэл зүйн хариу үйлдэл үзүүлж буй түгшүүр нь стресстэй яг ижилхэн хэмжээнд байдаг ч гэж үздэг.

Гэхдээ энэ текстэнд стрессийг бидний зан үйлийг зохицуулахад бидэнд тулган шаардаж буй ямар ч хамаагүй үр дүн гэж тайлбарлах юм. Эдгээр тулган шаардлага нь татвар байж ч болдог. Стрессийг дарамт шахалт, сайхан амьдралд тохиолдож буй аюулууд, шинэ нөхцөлд дасан зохицоход шаардагдах өөрчлөлтүүд зэрэг хүчин зүйлс үүсгэдэг. Lazus, Folkman (1984)

Стрессийн шалтгаан бие махбодын болон сэтгэл зүйн гаралтай байж болно. Жишээ нь, зөрчил ба бүтэлгүйтэл нь сэтгэл зүйн шаардлагаар бий болдог. Харин халдвар, өвчин, гэмтэл гэх мэт хүчин зүйлс нь бие махбодын гаралтай стрессийг үүсгэдэг.

Бидэнд аюул тулгарбал, бидний орон зайд хэтэрхий олон шаардлагууд байвал хүмүүс өөрсдийгөө хамгаалахын тулд зан үйлээ өөрчилдөг. Энэ нь зарим талаараа үр ашигтай, бас хэрэггүй зохицуулалтын текникийг бий болгодог. Сонор сэрэмжтэй, үр бүтээлтэй байхад стресс хэрэг болдог юм (Selye, 1980). Гэхдээ хэт их стресс байсаар байвал үүнийг багасгах шаардлагатай

Зохицуулалт нь бие хүнтэй нилээд холбоотой. Учир нь бодгаль бүр стрессийн шаардлагуудыг зохицуулж байдаг. Бие хүний судалгаанд бидний зохицуулалтыг ойлгоход хувь нэмэр болсон  хэд хэдэн үзэл баримтлалууд байдаг. Зохицуулалтын психоаналитик загвар нь эрт үеийн туршлага, ухамсаргүйн сэдлүүдийг чухалчилж мөн дотоод зөрчлийн дутагдлаас бий болсон зохицуулалтын үр дүн гэж үздэг. Биологийн үзлээр бидний эрүүл мэндэд физиологи, сэтгэл зүйн эрүүл мэнд, нийт бие махбодын нөлөө чухал байдаг гэж үздэг. Сургалтын онолоор бол бидний орчны шаардлагууд ба шаардлагад өгч буй бидний суралцсан хариу үйлдэл, хүмүүнлэгийн онолоор бол би-гийн үүрэг ба өөрийгөө идэвхжүүлэх хандлага, танин мэдэхүйн онолоор бол стрессийг зохицуулах ба түүнийг тайлж унших бодол санаа, ой тогтоолт, хүртэхүй зэрэг оюун ухааны процессийн үүргийг тус тус чухалчилдаг юм.

Амжилттай сэтгэл зүйн зохицуулалт нь ихэвчлэн бие махбодын эрүүл мэндтэй холбоотой байдаг. Эрүүл мэндийн сэтгэл судлалын хүрээнд хүмүүсийн эрүүл мэнд дэх сэтгэл зүйн нөлөөг авч үздэг юм.