З. Фрейдийн шилмэл бүтээлүүдийн тухай

20-р зууны агуу сэтгэгчдийн нэг, хүний ухамсрын тухай үзлийг эрс шинэчлэгч австрын сэтгэл судлаач Зигмунд Фрейд (Сигмунд Фройд) амьдралынхаа турш 300 гаруй ном, эссе, илтгэлүүдийг бичсэн арвин туршлага, мэдлэгтэй, хэр зэрэг бүтээлч хүн байснаа үйл хэргээрээ тодоос тод харуулсан эрдэмтэн юм. Өдгөө түүний зохиосон нэр томъёо, бүтээлүүд судлалын шинжлэх ухааны суурь ойлголт болсон хэвээр байна. Уншигч таныг эдгээр ойлолтуудад хөтлөн хүргэхийн тулд З. Фрейдийн шилмэл бүтээлүүдийн товч тайлбаруудыг хүргэхээр шийдлээ. Дараа нь уншигч та аль бүтээлийг нь уншихаа шийднэ буй за.

1. Studies on Hysteria (Истери өвчний судалгаа) 1895 он. Блогийн өмнөх нийтлүүдэд Анна О хэмээх бүсгүйн талаар цөөнгүй удаа дурьдсан байгаа. З. Фрейд ба түүний мэргэжил нэгт найз Ж. Брейр нар хамтын бүтээлдээ Анна О хэмээх бүсгүйн кейсийг толилуулсан бөгөөд ерөнхийдөө сэтгэцийн өвчнийг эмчлэх психоанализ аргыг танилцуулжээ.

2. The Interpretation of Dreams (Зүүдний тайлал) 1900 он. Яг үнэндээ 1899 онд хэвлэгдсэн гэж баримтат кинонд өгүүлж байсныг сайн санаж байна. Зарим уншигчдын санал болгож буйгаар ойлгоход төвөгтэй Фрейдийн онолыг хамгийн хялбар, сонирхолтой байдлаар ойлгоё гэвэл Зүүдний Тайлал номыг унших хэрэгтэй гэдэг. Энэ бүтээлийг товч, тодорхой тайлбарлавал ухамсаргүйн хүсэл зүүдэнд хэрхэн бэлгэдэн илэрч буйг бичжээ. Энэ талаар бидний орчуулсан баримтат кино ба өмнөх нийтлүүдэд ч мөн олон удаа дурьдаж байсан.

3. The psychopathology of Everyday life (Өдөр тутмын амьдралд тохиох сэтгэцийн алдаа) 1901 он. Түрүү жил нь борлогдохгүй шахам байсан Зүүдний Тайлал номоос нэг жилийн дараа энэ номыг бичиж дуусгажээ. Энэ бүтээлүүдийг 20, 21 - р зууны шилдэг бүтээл болох байсныг тухайн үеийн хүмүүс сайтар ухаараагүй л байж. Энэ номонд тэрээр сэтгэцийн эмгэг гэхээсээ илүү таньдаг хүнийхээ нэрийг мартах, бусдын нэрийг эсвэл аливаа обьектын нэрийг буруу хэлэх, алдаатай ярих, гэнэт мартах гэх мэт өдөр тутмын амьдралд тохиох алдааг мэдрэлийн ядаргаа, ухамсаргүй зэрэг ойлголтуудтай холбон тайлбарласан байдаг. Фрейдийн нэр томъёо өнөөдрийг хүртэл хэрэглэгдэж байгаа хэмээн дээр дурьдсан шиг эдгээр алдаатай үзэгдлийг Freudian slip (Фрейдийн хэл өөрөөр хэлбэл хэллэг) гэж тогтсон яриа сэтгэл судлаачдын дунд байдаг билээ.

4. Three essays of the Theory of Sexuality (Бэлгийн онолыг гурван эссе) 1905 он. Бэлгийн онолын хоёр өгүүллэгийг миний бие аль хэдэн жилийн өмнө орчуулж блогтоо нийтэлж байсан. Гэхдээ орчуулгын чадвар, дутагдалтай талаас шалтгаалж ойлгоход төвөгтэй буулгасан гэдгээ нуухгүй. Тэрээр энэ номондоо олон жилийн өмнө дурьдаж байсан бэлгийн амьдралын талаар үзэл баримтлалаа цэгцлэн хураангуйлж энэ талаар сэдвийг "их захгүй" дурьдахын зэрэгцээ, хүний хөгжил хүүхэд насны бэлгийн амьдралаас эхлэх бөгөөд "сэтгэц бэлгийн хөгжил", "эдипийн комдлекс" зэрэг сонирхолтой ойлголтууд гарч ирдэг. Мөн гомосекс бэлгийн чиг баримжааг энэ бүтээлдээ олдмол гэж үзсэн нь өнөө үеийн ЛГБТ хүмүүсийн эрхийг хамгаалагчдын эгдүүцлийг хүргээд байгаа юм. Мэдээж Фрейдийн бэлгийн онолд хэт туйлшрал бий гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг.

5. Jokes and Their relation to the Unconscious (Хошигнол ба ухамсаргүй дэх түүний оролцоо) 1905 он. Хүмүүс хоорондоо хэрхэн хошигнож, тэдгээр нь ямар учир шалтгаантай вэ гэдгийг З. Фрейд ажиглажээ. Түүний зохиосон хошигнолын талаар онол нь ерөнхийдөө ид, эго, суперэго зармчуудтай нягт холбоотой. Түүний тайлбарласнаар ИД-ийн түлхэцийг суперэго төөрүүлэн хошигнол болгон илэрхийлдэг ажээ. Иймд аливаа хошигнол цаанаа НО-той гэдэг нь зүгээр нэг яриа биш байх.

6. Totem and Taboo (Онгон шүтээн ба хорио цээр) 1913 он. Хүн төрөлхтөн яагаад амьтан, бэлгэдэлт дүрс хийгээд төрөл бүрийн зүйлсийг шүтэхийн зэрэгцээ шүтэж буй амьтнаа юуны учир агнахыг цээрлэдэг юм бэ, яагаад Монголчууд овоо тахьдаг вэ гэх мэт асуудлуудыг хөндөж шашин, антропологи (хүн судлал), археологи, сэтгэл судлал зэрэг салбаруудын хүрээнд бичсэн сонирхолтой бүтээл юм.

7. On Narcissism (Нарциссизм) 1914 он. Номын нэрийг шууд орчуулбаас "Өөрийгөө шүтэх, хувиа хичээх" зэрэг ойлголтууд бууна. Тэрээр энэ бүтээлдээ анх удаагаа өөрийгөө шүтэх онолыг гарган ирж үүнийгээ хүний амьд үлдэх төрөлх инстинкийн цаана нуугдаж байдаг мөртлөө сэтгэцийн энгийн нэгэн бүрдэл хэсэг гэж тайлбарлажээ.

8. Introduction to Psychoanalysis (Психоанализын удиртгал) 1917 он. Америкийн сэтгэл судлалын холбооны анхны ерөнхийлөгч Гари Стэнли Холлын урилгаар мэргэжлийн бус хүмүүст өөрийн онолоо энгийнээр танилцуулах үедээ нийт 28 цуврал лекц уншсан юм. Гол төлөв ухамсаргүй, зүүд, бэлгэдлийн тухай лекцийн тэмдэглэл, хураангуйлал нь сүүлд эмхлэгдэн ном болон хэвлэгдсэн нь энэ юм. Ойлгомжтой мэдээлэл авахад тохиромжтой ном.

9. Beyond the Pleasure Principle (Таашаалын зарчмын цаана) 1920 он. Тэрээр инстинк (зөн билэг) - ийн талаар илүү гүнзгий судалснаа энэ номонд бичжээ. Өмнө нь либидо буюу бэлгийн амьдралын энергийн тухай ердөө нэг төрлийн зөн билгийн ойлголт байсан бол энэ бүтээлдээ либидог амьдралын энерги, харин үхлийн зөн билгийг "танатос" гэж нэрлээд амьдрал ба үхлийн зөн билгийн ойлголтыг шинээр гаргаж ирсэн. 

10. The Future of an Illusion (Төөрөгдсөн ирээдүй) 1927 он. Фрейд бүхий л бүтээлдээ психоанализ онолын дагуу шашныг шүүмжилж ирсэн бөгөөд энэ бүтээлдээ шашин яаж хөгжив, хэрхэн үүссэн, цаашид шашин хэрхэн төөрөгдөлд хүргэдгийг өөрийн санаагаар тайлбарласан байдаг.

11. Civilization and its discontent (Иргэншил ба түүний зэвүүцэл) 1930 он. Хувь хүн ба иргэншил хоорондын мөргөлдөөнийг өөрийн үзэл баримтлалаар чадмаг тайлбарласан энэ бүтээл нь уншигчдын дунд хамгийн нэр хүндтэйд тооцогддог. Түүний тайлбарласнаар бараг ихэнхи хүмүүсийн суурь инстинк (зөн билэг, хүсэл) нь нийгмийн хамгийн эсрэг зүйлд эсвэл хуулиар үйлдэхийг хориглосон бүхнийг зориуд хийж, үйлдэхэд хүргэдэг гэжээ. Иймд соёл иргэншлийн дунд зэвүүцлийн өнгө аястай хувь хүмүүс оршин тогтох нь ердийн үзэгдэл юм.

12. Moses and Monotheism (Орчуулгагүй) 1939 он. Фрейд 1939 онд нас барахаасаа өмнө амьдралынхаа сүүлийн бүтээлийн ийн бичжээ. Монотейзм гэдэг нь ганц бурхныг шүтэх үзлийг хэлэх бөгөөд өөрийн онолын дагуу түүхийн өнгөрсөн хугацаанд еврейчүүдэд юу тохиолдсон, эртний Египт ба Мосесийн нэр ямар холбоотой вэ, шашны мөн чанар юунд оршиж буйг шалгаж, таамаглал дэвшүүлжээ.

Жич: З. Фрейд австрын еврей хүн байсан учир түүний бүх бүтээлүүд анх герман хэл дээр бичигдэж байсныг анхаарна уу. Мөн линктэй холбосон хэсгүүд илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл рүү хөтлөх болно.

Л. Энхтүшиг