Сэтгэл Судлал

Өнөөдөр сэтгэл судлалын шинжлэх ухаанд аль нэг дэг сургууль нь ганцаараа давамгайлсан тохиолдол байхгүй. Урьд өмнө нь ч гэсэн маш олон хандлага, үзэл баримтлалын хүрээнд сэтгэл судлалыг авч үздэг байв. Харин өнөө үед сэтгэл судлаачид зан үйл ба танин мэдэхүйн судалгаа, мөн төрөл бүрийн эх сурвалжаас судалгааны арга зүй, онолуудыг хавсран түлхүү ашиглах хандлагатай болжээ.  Хүмүүнлэгийн, биологийн, психоаналитик, танин мэдэхүйн, зан үйлийн гэсэн сэтгэл судлалын судалгааны үндсэн хадлагууд байдаг.

Биологийн хандлага. Орчин үеийн сэтгэл судлалд зан үйлийн үндэс болох биологийн процессийг ойлгох нь нэн ач холбогдолтой болжээ. Сүүлийн хэдэн арван жилд зан үйлийн генетикийн судалгаагаар баталж, зан үйлийн үйл ажиллагааны ойлголтонд нилээд ач холбогдол өгөх болсон. Тархи ба мэдрэлийн систем нь биднийг хүртэхүйгээ тайлж мэдэхэд, мэдээллийг хадгалахад, шийдвэр гаргахад тусалдаг. Тиймдээ ч сэтгэл зүйн эмгэг, ой тогтоолт, нийгмийн харилцан үйчлэл, бие хүн, сэдэл зэрэг эдгээрийн биологийн тайлбар байдаг ажээ.

Хүмүүнлэгийн хандлага. Гештальт сэтгэл судлаачдын зарим үзэл санаа нь хүмүүсийн сайн мэдэх хүмүүнлэгийн сэтгэл судлалд тодорхойлогддог. Эдгээр сэтгэл судлаачид хүнийг ер бусын гоц авъяастай, бүрэн гүйцэт бие махбодьтой, хүн бүрт дээд зэргийн хүч бололцоонд хүрэх чадамж байдаг гэж онцолдог юм. Ялангуяа хүмүүнлэгийн онол бие хүн, сэдэл, сэтгэл заслын хүрээнд чухал нөлөө үзүүлсэн.

Психоаналитик хандлага. Ухамсаргүйн сэдэл, бэлгийн хүсэл, зан үйлийн түрэмгийлэл зэргийг психоаналитик онол авч үздэг. Энэхүү хандлагын тусламжтайгаар бие хүн, сэтгэл зүйн эмгэг, эмчилгээний хүрээнд томоохон нөлөө үзүүлсэн билээ.

Танин мэдэхүйн хандлага. Энэхүү хандлага нь сэтгэцийн процесс буюу сэтгэхүй, хүртэхүй, ой тогтоолт, асуудлыг шийдвэрлэх зэргийг судалдаг. Танин мэдэхүйн хандлагын иймэрхүү судалгааны гол шалтгаан нь структурализм болон психоанализ зэрэг дэг сургуулиудын нөлөөгөөр бий болсон гэдэг. Үнэндээ орчин үеийн сэтгэл судлалын бүхий л хүрээнд танин мэдэхүйн хандлага чухал байр суурьтай болоод байна.

Зан үйлийн хандлага. Бихевиоризм болон функционализм дэг сургуулийн ихэнх үзэл санаа нь бид яагаад үйлдэл хийх болов гэдэг зан үйлийн үндсэн ойлголтын цаана тодорхой ажиглагддаг. Орчин үед маш олон сэтгэл судлаачид бихевиоризм онолыг ашиглаж байгаа бөгөөд өнөөгийн зан үйлийн хандлага нь өмнө нь байснаасаа нилээд өөрөөр тодорхойлогдох болсон.