Сэтгэл Судлал хэзээ үүссэн бэ?

Рене Декарт
Та сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны түүх болон анх хэдий үед үүссэнийг мэдэх үү? Зарим хүмүүс үүнийг шашны сургааль номлол бий болсон үетэй хамааруулж ойлгох нь бий. Мэдээж хүний оюун ухааны хөгжил (менталит) ба түүний хувьсал нь сэтгэл судлалын бас нэгэн сэдэв хэдий ч сэтгэл судлалын түүхтэй хольж ойлгож болохгүй юм. Мөн Шашны үзэл сургаалийн хувьд хүн төрөлхтөн үүнийг бүтээж сэтгэл зүйн нарийн ул суурь, итгэл үнэмшлийг өөрсдөдөө суулгасан нь (менталит)-ын хувьд онцгой дэвшил болсон хэдий ч үүнийг бас л сэтгэл судлалын түүх хэмээн ойлгож болохгүй билээ. Иймд бид хүний оюун санааны хөгжил (менталит), ба сэтгэл судлалын түүх хэмээх эдгээр хоёр ойлголтыг энд хүрээд ялган зааглая.


Иоханн Фридрих
Сэтгэл судлал бол харьцангуй залуу шинжлэх ухаан гэж ярьдаг. Учир нь шинжлэх ухааны өмнөх үед философийн нэгэн салбар байсан юм. Өөрөөр хэлбэл философичид, сэтгэгчид хүний оюун санаа, сэтгэл зүйн талаар өөр өөрийн гаргалгаа хийж байв. Тухайлбал, хүний оюун санаа бол идеалист гэж Аристотель үздэг байсан бол Платон үүнийг матер шинжтэй гэж маргадаг байв. Тэдний дараа үеийн сэтгэгчид мэтгэлцсээр "хүний оюун санаа нь зүрхэнд эсвэл элгэнд байдаг. Учир нь энэ хэсэгт хүн гэмтэл авахад шууд үхдэг" учир ийн үзжээ. Гэх мэт тэдний янз бүрийн таамаглал, санааг бид ойлгож болох юм. Эртний Грек, Ромын дараа сэтгэл судлалын ихэнхи шинэ үзэл санаа, ололт дэвшлүүд Арабын ертөнцөд бий болжээ. Тухайн үед Ибн-Сина тэргүүтэй Арабын олон сэтгэгч, эмч нар хүний сэтгэл зүйн туршилт судалгаа явуулж үүний зэрэгцээ хүний нүдний анатом бүтцийг анх тайлбарлаж байв.
16-р зуунаас эхэлж хүн төрөлхтөн бид юуны учир оршин байна вэ, бас яаж бодож сэтгэдэг вэ гэж учир шалтгааны асуултыг өөрсдөдөө тавихын зэрэгцээ шинэ гарч ирж буй техник технологийн ачаар үр ашигтай туршилтуудыг явуулах болсон юм. Ийнхүү 18-р зуун гэхэд сэтгэл судлал нь философийн салбар байхаа больж тусдаа бие даасан шинжлэх болох эхлэлээ тавьсан юм.

Вилгельм Вундт
Гэхдээ үүнд 17-р зууны шинжлэх ухааны хувьсгалын үеэр Рене Декартын "Бие махбодь ба Сэтгэл нь тусдаа үйл ажиллагаатай" гэж үзсэн түүний бүтээл нь оюун ухаан ба бие махбодын хоорондын үйл ажиллагааны талаарх анхны зураглал (бүдүүвч) - ыг анх тодорхойлсон явдал болсон юм. Харин түүний дараа өөр нэгэн сэтгэгч Иоханн Фридрих тархины аналог системийг тайлбарлахдаа тархины үйл ажиллагаа нь оюун ухааны үйл явцыг удирддаг юм гэсэн тухайн үедээ шинэлэг санааг гаргаж сэтгэл судлалын суурийг тавихад хувь нэмрээ оруулж байв.

Ийнхүү эрдэмтдийн дунд оюун санаа ба бие махбодь хоёрын хоорондын үйл ажиллагааны талаарх сэдэв газар авч мэтгэлцэх шинжтэй болж ирсэн юм. Тэд физик хүчин зүйлс оюун ухаанд хэр их нөлөөлдөг вэ, орчин нь хүний оюун ухааныг бий болгоход хэр зэрэг нөлөөлдөг вэ зэрэг эргэцүүллүүдийг дэвшүүлдэг байв. Энэ үеэр Британы эрдэмтэн Чарльз Дарвины "төрөлхийн үү эсвэл олдмол уу" гэсэн хувслын онол нь олон эрдэмтдийн дунд мэтгэлцээнийг үүсгэж бас чадаж байв.

Үүний дараа ховсын техник гарч ухамсрыг түлхүү судлах болжээ. Энэ үе нь "ухамсаргүй" оюун ухааны талаарх эхний "зураглалыг" гарган тайлбарласан явдал болсон юм.

Гари Стэнли Холл
1879 онд Вилгельм Вундт эрдэмтэн Германы Лайпцигийн их сургуульд сэтгэл судлалын туршилтын лаборатори байгуулснаар тус шинжлэх ухааны эхлэл тавигдсан гэж сэтгэл судлаачид хүлээн зөвшөөрдөг. Вундтын ажиллаж байсан сэтгэл судлалын тэнхим нь хожим европ, америк зэрэг орнуудад сэтгэл судлалын шинжлэх ухааныг түгээх эхлэл нь байсан юм.

Энэ үеэс хойш Херман Эббингауз (ой тогтоолт судалсан), Эмил Краепелин, Виллиам Жеймс (сэтгэл судлалын анхны сурах бичгийг бичсэн), Жан Шарко (ховсыг эмчилгээнд нэвтрүүлсэн), Гари Стэнли Холл (америкын сэтгэл судлалын холбоог байгуулсан), Иван Павлов (сэтгэл судлалд физиологийн хувь нэмрийг оруулсан), Жон Ватсон (бихевиоризмыг анх бүтээсэн), Зигмунд Фрейд (Фройд) (психоанализыг анх бүтээсэн) гэх мэт эрдэмтэд шинэ үеийн сэтгэл судлалын шинжлэх ухааныг бий болгоход өөр өөрсдийн үзэл санаа, онол, туршилт судалгаагаар хувь нэмрээ оруулж байлаа. Мөн сэтгэл судлалд хувь нэмэр оруулсан эрдэмтдийн дийлэнхи нь эмч мэргэжилтэй хүмүүс байв.


Л.Энхтүшиг