21-р зууны сэтгэцийн өвчлөл: PC донтолт



Та хүүхэд ахуй цагтаа ямар тоглоомоор тоглож өссөн бэ ? гэсэн асуултанд хэрхэн хариулж буйгаар нь тухайн хүний амьдарч байсан нийгэм, гэр бүл бүр тэр ч атугай сонирхол хүсэл мөрөөдлийг нь танихад томоохон тус болно гэхэд та итгэх үү?
         
            Өнөөгийн Монголын нийгмийн дунд эргэм насны буюу социалист нийгэмд хүмүүжсэн болон ардчиллын эхэн үед нас биенд хүрч өрх тусгаарласан эцэг эхчүүдийн толгойны өвчин бол “Компютер тоглоом  ба хүүхэд” түүнийг тойрсон асуудлууд гээд хэлчихвэл нэг их буруудахгүй байх. Тэдний бага  насанд байсан айл гэр болж тоглох, баавгайн чих, нуугдах зэрэг багийн ажиллагаа, хичээл зүтгэл шаардсан амьд харилцаанд түшиглэсэн тоглоомыг бус компютер, телевизорийн дэлгэцэн доторх кибер ертөнц дэх өрсөлдөөн, сорилт дахь баатруудыг илүүд үзэх болсон хүүхдүүдээ ойлгохгүй байх нь зүйн хэрэг.


1972 онд дэлхийн анхны гэрийн видео тоглоом болох “Maqnauox Odysse” бүтээгдэж 330,000 ширхэг худалдаалагдаж байсан бол түүнээс хойш сега, мега /1994 – 1998/; Sony-ийн Play station /1997 – 2000/; Nintendo-ийн Жеймс Бонд /1999 - 2001/ зэрэг тоглоомууд бүтээгдэж өсвөр насны хөвгүүд төдийгүй залуусын хамгийн ихээр сонирхдог зүйл болж чадсан.

Өнөөдөр УБ хот төдийгүй бусад аймаг хотуудын сургууль болгоны хажууханд  интернет кафе, ПС тоглоомын газрууд байдаг гэхэд хилсдэхгүй. Хүүхдүүд багаасаа л ээж аав, эмээ өвөөгийн өгсөн тоглоом болох машин, ан амьтан зэрэгтэй ярьж, өөрөө дуу оруулж, хөдөлгөөн үйл явдал үүсгэн тоглож өсдөг. Харин хожим юмны учрыг ойлгохтой зэрэгцэн компютер тоглоомон доторх амьд биетийн хөдөлгөөн, үйл явц, адал явдал нь илүү бодит өрнөлтэй байгаа нь сонирхоыг нь  илүүтэй татаж хамгийн чухал нь “өөрөө тэднийг удирдана” гэдэг бол тэдний хувьд хамгийн чухал мэдрэмж. Тэрхүү тоглоомыг тоглоход тэдний сэтгэр хөдлөл, сэтгэл ханамж, хүсэл нь илрэх бөгөөд дан ганц тоглох бус өсвөр насны хүүхдүүдийн хамгийн эрхэм хэрэгцээ болох “Ямар нэгэн бүлэгт харьяалагдах”хэрэгцээ нь хангагдах нь бүр ч таатай байх нь ойлгомжтой. Харин эцэг эхчүүдийн тухайд тоглодог л бол “донтсон” гэж ойлгох нь үл ойлголцолын эхлэл юм.

Таны хүүхэд үнэхээр донтоод тоглоод байна уу ? эсвэл сонирхоод тоглоод байна уу ? гэдэг бол хамгийн чухал. Яагаад гэвэл сонирхол болон донтолт хоорондоо эрс тэс ялгаатай. Өөрийн сонирхолоо мэргэжлийн түвшинд буюу кибер спортын тамирчин болгон өргөжүүлж байгаа нь бага ч бай, их ч бай аливаа нийгмийн бүлэгт өрсөлдөөн байх нь оролцогчийг жирийн нэг сонирхогчоос мэргэжилтэн болгодог бичигдээгүй хуулийн илрэл. Харин зүгээр л өрх гэр дэхь гишүүний үүрэг, нийгэм дэх оролцооноос зайлсхийж утга учиргүй, дэмий байдлыг эрхэмлэн тоглох нь юунд хүргэх вэ?



Донтож тоглож байгаа хүн худлаа ярьж эхэлдэг бөгөөд хүүхдүүдийн хувьд бүр ч их, мөн дээр нь нойрны дэглэм, хоолны дуршил өөрчлөгдөж, тоглоомоо тоглох мөнгөө олохын тулд хулгай хийж тоглох хүслээ хангадаг. Мөн бие физиологид өөрчлөлт гарч эхэлдэг бөгөөд нүдний хараа муудахаас эхлээд биеийн булчин суларч, тулгуур эрхтэний өөрчлөлт гардаг. Хамгийн гол нь мэдрэлийн ядаргааны улмаас ууртай, цочмог болж түгшимтгий, дотогшоогоо болохын сацуу хий зүйл сонсох, харж эхэлдэг байна. Манай улсын хувьд СЭМҮТ-д ант 1996 онд компютер тоглоомын донтолт оноштойгоор эмчлүүлж эхэлж байсан бол өдгөө жилдээ 40 хол давсан хүүхэд эмчлүүлдэг гэх тоо баримт бий. Гэхдээ энэ бол нэг ёсондоо эцэг эх, асран хамгаалагчийн хяналт сайтай хүүхдүүд гэсэн үг. Харин донтолтыг үүсгэгч гадаад хүчин зүйл болох гэр бүлийн эерэг уур амьсгал, бүрэн бүтэн байдал зэрэг нь хүүхдийн сэтгэл зүйн чадамжинд чухал нөлөө үзүүлдэг. Хүүхдийн сэтгэл зүйн чадамж сул, өөрийн илэрхийлэл, үнэлэмж зэрэг нь бүрэн хангагдаж чадахгүй нөхцөлд хүүхэд өнөөх компютер тоглоомоор өөрийн хэрэгцээгээ хангаж байдаг. Нөгөөтэйгүүр техник технологи өндөр хөгжсөн өнөө үед хүүхдэд үүсэх хэрэгцээний дутмагшлыг зөв цагийн хуваарь, системээр тоглуулах нь хамгийн зөв арга. Шууд хорьж, болиулах нь эргээд тухайн хүүхдийн эцэг эхдээ итгэх итгэл, харилцан ойлголцолд сөрөг нөлөөг авчрах бөгөөд тухайн тоглоомоос илүү амьд харилцаа, ээнэгшилтын хүүхэддээ бий болгох нь нэн чухал юм.

Сэтгэл судлаач Д. Лхамсүрэн